بهادر زمانی - دکتراطراحی شهری دانشگاه نیوکاسل عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان
ایوب ایرانشاهی - دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان
محسن دادخواه - دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان

معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی جلوه ای آشکار از اصول مسلط بر جهان هستی است و این اصول در ساختار و بافت شهر وجود داشته است. یکی از این اصول کیفیت سلسله مراتب بوده که نقش مهمی در تعریف اجزای شهر و هویت بخشیدن به آ نها داشته و از سطح کلان (استخوان بندی شهر) تا سطح خرد (معماری ساختمان ها) مورد توجه بوده است، این اصل همچنین در شهرسازی اسلامی باعث بوجود آمدن ویژگ یهایی چون درو نگرایی، محرمیت، آرامش و غیره بوده که با نحوه زندگی و اعتقادات ایرانی و اسلامی کاملاً در هماهنگی بوده است. در پی تفکرات مدرن و اجرای بافت های شطرنجی مفهوم سلسله مراتب در فضاهای شهری رنگ باخته و با ایجاد اختلال در انسجام بافت شهری فضاهای واسطه عملاً به فراموشی سپرده شده است. هدف از این پژوهش استخراج شاخص هایی برای اندازه گیری کیفیت سلسله مراتب در فضاهای شهری است تا راهنمای هر چه بهتری برای طراحان شهری در جهت درک و شناخت مفهوم سلسله مراتب در فضاهای شهری و چگونگی ارزیابی و اعمال آن باشد. این پژوهش از نظر روش جزو تحقیقات توصیفی تحلیلی است که ابتدا به بررسی مفهوم سلسله مراتب پرداخته و سپس با استفاده از ادبیات طراحی شهری و معماری مرتبط با اصل سلسله مراتب به استخراج معیارها و شاخص های اندازه گیری این کیفیت در فضاهای شهری می پردازیم. در نتیجه پژوهش شاخص هایی برای سنجش کیفیت سلسله مراتب در فضاهای شهری به تفکیک هر یک از سلسله مراتب های عبوری، عملکردی و فضایی، استخراج شده که طراحان شهری برای اعمال مناسب این کیفیت در فضاهای شهری به آ نها نیازمند می باشند