فریبا قرایی - دانشیار طراحی شهری، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر تهران
فرشید آرام - دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر تهران

با توجه به رشد سریع جمعیت در شهرها و نیز گسترش بیش از پیش علم و فناوری و ارتباطات در دهههای اخیر، بیشتر ارتباطات مردم با یکدیگر در دنیای مجازی رخ میدهد و مردم کمتر از گذشته با محیط اطراف خود و ساکنین آن تعامل برقرار می کنند؛ این در صورتی است که در راستای تبیین و تدوین شاخصهای معماری و شهرسازی بر بنیاد الگوی اسلامی–ایرانی، ضروری مینماید علاوه بر محاسبههای فنی و مهندسی، ویژگی- های اقلیمی، جمعیتی و ملاحظات حقوقی شهروندان نیز مد نظر قرار گرفته، و با اتکا بر آموزههای دین محور، رویکردهایی فرهنگی با هدف حفظ منزلت انسانی مورد توجه قرار گیرد و کرامت انسانی و سایر مولفههای مترتب بر الگوی اسلامی نیز در فضاهای شهری متجلی گردد. با تأمل در دیرینه تاریخی ایران زمین، به سهولت میتوان نمونههایی از ارتباط شهروندان با یکدیگر در فضای شهری را در بازارهای دورهای، بهعنوان یکی از نهادهای مهم جامعه اسلامی در محلات/مراکز محلهای، مشاهده کرد. در این پژوهش، بر مبنای روش توصیفی-پیمایشی و مطالعات اسنادی میزان تاثیر بازارهای دورهای بر تعاملات اجتماعی و رابطه شهروندان با محله و همسایگان در محله سکونتشان بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل ساکنین 6 محله شهر همدان میباشد. بر همین اساس، ساکنین 1محلهای که در آن بازارهای دورهای شنبهبازار، سهشنبه بازار و پنجشنبه بازار دائر میباشد، با 1 محله متناظر که در آن بازار دورهای برپا نمیشود، مقایسه و مورد بررسی قرار میگیرند. نتایج تحقیق نشان می دهد که احیای بازارهای دورهای و ساماندهی آنها، چنانچه مبتنی بر مکانیابی هوشمندانه و نیازمحور باشد، در ترغیب و تشویق شهروندان برای حضور بیشتر در محلات خود بسیار راهگشا بوده و ضمن افزایش تعاملات و صمیمیت بین ساکنین، به عنوان یک مولفه معنایی، باعث هویت بخشی محلات/مراکز محله در شهرهای ایران اسلامی میشود

الگوی اسلامی–ایرانی ، بازارهای دورهای ، تعاملات اجتماعی ، محله، مراکز محله ، هویت بخشی