معصومه خامه - پژوهشگر دوره دکترای تخصصی معماری، دانشکده هنر و معماری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران،ایران
ایرج اعتصام - استاد دانشکده معماری ، پردیس هنرهای زیبا ، دانشگاه تهران ، ایران
آزاده شاهچراغی - استادیار دانشکده هنر و معماری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران،ایران

راه یابی فرایند تشخیص موقعیت فرد در مجموعه ای از عناصر محیط طبیعی یا مصنوع می باشد که با تکیه بر دانش فضایی وقابلیتهای فردی صورت می گیرد. در این پژوهش با هدف شناخت ساختار فضایی بناهای عمومی گذشته ایران ، در ارتباط با فرایند راه یابی کارآمد ، ضمن بررسی دیدگاه ها و نظریات پژوهشگران ، با استفاده از روش اسنادی، و تجزیه و تحلیل پلان و پیکره بندی فضایی تعدادی از بناهای عمومی موجود ، به مقایسه یافته های کتابخانه ای با ویژگیهای بناها می پردازیم . نتایج نشان می دهد که مهمترین ویژگی ها و اصول حاکم بر ساختار بناهای ایران ، مانند اصل تقارن ، اصل محوریت و نیز وجود فضای باز مرکزی (به شکلحیاط مرکزی و یا چارسوق) در کنار بهره گیری از نشانه های واضح و آشنا ، که در مطالعات راه یابی مورد توجه قرار گرفته اند ، در اغلب این بناها وجود داشته و به خوانایی فضایی کمک می کنند . البته در برخی از بناهای عمومی، مانند حمامها، و یا در بناهای خصوصی ، مانند خانه ها ، معمار بنا بر شرایط فرهنگی ، مذهبی و اقلیمی حدی از پیچیدگی فضایی را ایجاد کرده و دسترسی بصری و فیزیکی مستقیم به بنا را محدود کرده است .

راه یابی ، خوانایی فضایی ، بناهای عمومی گذشته ایران