سیدرامین غفاری - استادیار گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور

به گونهای که از مطالعهی آثار بر جای مانده از جغرافیدانها و اندیشمندانی چون استخری، ابن حوقل، شیخ بهایی، ابوریحان بیرونی و حتی بیش از آن در تاریخ پیش و پس از اسلام در ایران بر میآید. مقصود و مراد ایشان از روستا اغلب پهنه و قلمرویی جغرافیایی به مراتب وسیعتر از یک نقطهی مسکون و کم جمعیت، آنچه امروز از آن استنباط میشود بوده است. حال آنکه تحریفی تاریخی در مفهوم روستا و تبدیل آن از یک پهنهی قابل برنامهریزی به نقطهای کوچک وغیر قابل توسعه کار را تا بدانجا پیش برد که امروزه شاهد زوال روز افزون عرصههای روستایی در ابعاد اقتصادی-اجتماعی، کالبدی وجمعیتی هستیم. معالوصف رویکرد نظری و روششناسی غالب در طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاهای روستایی که طی دو دههی گذشته توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در کشور تهیه میشود، بارقهای از امید که محصول نوعی بازگشت به نگاه نیاکانی است را با ساماندهی عرصههای روستایی در قالب منظومهها، مجموعهها و حوزها موجب می شود. امری که بیگمان اجرایی شدن و تحقیق اهداف آن میتواند موجبات احیاء و بازساخت تدریجی نقاط و پهنههای روستایی کشور را در پی داشته باشد. بر این مبنا در مقاله فرارو با مروری بر نگاه گذشتگان به روستا و توسعهی روستایی تحلیلی بر وجه تمایز آن با نگاه غالب در نیم قرن اخیر و وجه تشابه آن را با رویکرد غالب در طرح های ساماندهی فضا و سکونتگاهای روستایی ارائه شده است وسرانجام به منظور تثبیت و نهادینه شدن نگاه پهنهای در تعریف و واژه شناسی روستا و بالطبع فراهم شدن زمینهی توسعه و عمران روستایی در کشور از سویی و بازیابی نقش دیرین و تأثیر گذار نقاط و عرصه های روستایی در توسعه ملی، پیشنهاداتی در سطوح تصمیم گیری، سیاستگزاری، سازمانی و ساختاری ارائه شده است

آمایش، ساماندهی، مکانی- فضایی، سکونتگاههای روستایی