معصومه دالوند - کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانششناسی ، کارشناس اسناد کتابخانه و مرکز اسناد پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی
مرجان خجسته فر - کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانششناسی، کتابدار کتابخانه های عمومی استان فارس

کتابخانه ها در کنار مؤسساتی همچون موزهها و آرشیوها به عنوان یکی از حیاتیترین مراکز اطلاعاتی و فرهنگی به نوعی حافظه ملل محسوب میشوند. با توجه به جایگاه خطیر این مراکز در امر اطلاعرسانی و فراهم آوردن محیط پژوهشی مناسب برای پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی پژوهشگران، در عصر نوین اطلاعات و ارتباطات مدیریت سامانههای کتابخانهای به شکل سنتی با چالشهای زمانی و مکانی روبرو شدهاند. در این راستا بسیاری از این مراکز در سراسر دنیا اقدام به رقومیسازی مجموعه های ارزشمند خود نمودهاند. رقومیسازی میراث ملی و منابع کتابخانهای به عنوان رویکردی نوین موجب حفظ و قابلیت اشاعه این اطلاعات به نسلهای آینده شده است و این امر حفاظت، نگهداری و ساماندهی راهبردمدارانه منابع کتابخانهای را ضرورت بخشیده است. حفاظت اسناد و منابع دیجیتالی کتابخانهای با توجه به رشد مداوم این میراث در سرتاسر جهان، دیگر از طریق تدابیر شدید امنیتی ممکن نمیباشد. با مشاهده تغییرات روزافزون در روشهای تهاجم اطلاعاتی در دنیای امروز حفظ و نگهداری اطلاعات اسنادی، نسخههای خطی نایاب و کمیاب در قالبهای رقمی چیزی است که موجب سرمایهگذاریهای کلان دولتها در این زمینه شده است. پدافند غیرعامل در عصر ناوبری اطلاعات رویکردی است که به منظور امنیت و پایدارسازی زیرساختهای اطلاعاتی و ارتباطی در مقابل تهدیدات مختلف شکل گرفته است. در واقع پدافند غیرعامل مجموعه اقدامات غیر مسلحانهای میباشد که برای ایمنیسازی و حفظ دادهها در سطوح مختلف جامعه به کار برده میشود. امروزه پدافند غیرعامل به عنوان راهبردی نوین در حوزه کتابخانه و حفظ منابع، با توجه به ضرورت حفاظت از حافظه رقمی، جایگاه خاصی پیدا کرده است. این مقاله سعی بر آن دارد تا ضمن معرفی پدافند غیرعامل به عنوان راهکاری نوین در مقابله با بحرانهای روز اطلاعاتی به ارائه راهبردهای استراتژیک آن جهت حفظ منابع کتابخانهای بخصوص منابع رقومی بپردازد.

مراکز اطلاعرسانی و کتابخانه ها، منابع رقومی، حفاظت دیجیتالی، پدافند غیر عامل