منیره اعظم جعفری منصوری - دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی کرج، واحد مهرشهر
منوچهر خدارحمی - استادیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج
پیمان فروزش - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی کرج واحد مهرشهر
محمدرضا جلال کمالی - استادیار مرکز بین المللی تحقیقات گندم و ذرت (CIMMYT)، کرج

با توجه به افزایش جمعیت دنیا و نیاز به تأمین غذا، افزایش عمل کرد گیاهان زراعی همانند غلات از مهمترین راهکارهای نیل به این هدف بوده که تا حدود زیادی با تعیین و شناسایی عوامل مؤثر بر افزایش عملکرد غلاتی مثل گندم تحقق می پذیرد. این تحقیق به منظور ارزیابی عملکرد و اجزای عملکرد دانه در 342 لاین بین المللی گندم نان بهاره در قالب طرح آماری اگمنت (Augmente) با سه رقم گندم بهاره سیروان، پیشتاز، پارسی و لاین امید بخش WS-86-4 به عنوان شاهد در سال زراعی 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. صفات مورد اندازه گیری عبارتند از: تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک در تک سنبله از تجزیه های آماری واریانس، آماره توصیفی، تجزیه فضایی و تجزیه همبستگی برای تحلیل اطلاعات استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد صفاتی نظیر طول سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک تک سنبله دارای اختلاف معنی داری در سطح 1% می باشند که وجود تفاوت معنی دار نشان دهنده تنوع ژنتیکی بسیار بالا برای این صفات و امکان انتخاب از بین ژنوتیپ ها برای صفات مورد نظر می باشد. نتایج آماره توصیفی حاکی از آن است بیشترین ضریب تغییرات مربوط به صفت تعداد سنبله در متر مربع و کمترین مربوط به طول سنبله می باشد. مقایسه همبستگی ساده صفات نشان می دهد که صفات تعداد سنبله در متر مربع همبستگی مثبت و معنی داری و وزن هزار دانه همبستگی منفی با عملکرد دانه دارند. واریوگرام عملکرد با استفاده از تجزیه فضایی ژنوتیپ های G198, G220, G319, G261, G126, G298, G301, G254, G049, G077, G331, G188, G325, G234, G245, G105, G344, G054, G210, G144, G324, G265, G263, C3.G307, G296, G321, C2, C1 و G317 به ترتیب 30 ژنوتیپ برتر از نظر عملکرد پیش بینی شده به وسیله تجزیه فضایی را بودند و ژنوتیپ های G078, G068, G171 و G192 به ترتیب کمترین عملکرد پیش بینی شده را دارا شدند. نتایج این تحقیق می تواند در انتخاب ویژگی های مهم وابسته به عملکرد به عنوان شاخص های انتخاب عملکرد دانه در لاین های بین المللی گندم نان بهاره مورد استفاده قرار گیرد و راه را جهت افزایش بالقوه عملکرد ارقام گندم هموار سازد.

گندم نان بهاره، عملکرد، اجزای عملکرد، تجزیه فضایی، لاین های بین المللی