حبیب الله زنجانی - دانشیار جمعیت شناسی و رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران

برای آنکه بتوان تغییر و تحول جمعیت در یک محدوده جغرافیایی را مورد بحث قرار داد، نیاز به آمار و ارقام جمعیتی منسجم در بازه های زمانی نسبتا طولانی است. این اطلاع در مورد جمعیت روستایی ایران محدود به سرشماری ها و بررسی های جزیی در مقیاس های کوچک است که نمی توانند اشراف کافی به گذشته دور را به دست دهند تا بتوان از آن طریق روندهای گذشته را شناخت و آن را وسیله ای برای شناخت تحولات آینده قرار داد. این مقاله در صدد آن است که اولا خلاهای آماری موجود را نشان دهد و با برجسته کردن برخی از کاستی های موجود، راهش های رفع و رجوع آنها را نیز مطرح نماید تا در مجموع بتواند تعداد و ترکیب جمعیت روستایی کشور را حداقل در یک سده گذشته نشان دهد و با شناخت عوامل اثرگذار بر آینده، دورنمایی از جمعیت روستایی کشور را به تفکیک استان برای دوره بیست سالیه (1385 تا 1405) روشن سازد. روش دنبال شده در این مقاله تحلیل داده های جمعیتی به روش های مستقیم و غیر مستقیم بوده و پیش بینی جمعیت نیز به روش ترکیبی انجام شده است که در آن برآیند تغییرات سطوح باروری، مرگ و میر و مهاجرت بر تعداد و ساختار جمعیت حاصل از سرشماری سال 1385، اعمال شده و ارقام جمعیتی را برای مقاطع زمانی پنج ساله از 1385 تا 1405 به دست داده است. این پیش بینی ها در دو گزینه، تغییر و تحول جمعیت با میزان های رشد طبیعی و اثر گذاری مهاجرت ها بر آنها را مد نظر داشته است.