نیما ولی بیگ - استادیار دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
شفق توکلی - کارشناس ارشد مرمت بنا، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

بناهای تاریخی به عنوان نقاط با ارزش فضاهای شهری شناخته می شوند. معماری ایرانی تاکید ویژه ای بر مردم واری و به کارگیری دانش هندسه دارد. نور به عنوان عنصر کلیدی در فضا سازی بناهای تاریخی گذشته نقش داشته است. معمار ایرانی با استفاده از روزن، شباک و دیگر عوامل نور رسان، سعی بر ان داشته تا نور را به فضای معماری وارد نماید. همچنین نور در بناهای سنتی ارزش های هنری، تاریخی و فنی ساختمان را نمایان می سازد. با شناخت فرمی اجزای نوررسان در معماری گذشته از دیدگاه دانش هندسه، می توان به نبوغ معمار ایرانی در فضاسازی و ساخت این عناصر پی برد. هندسه به صورت مستقیم، در شکل گیری فرم های گوناگون عناصر نوررسان بناهای تاریخی تاثیر گذار بوده است. تاکنون پژوهش هایی بر روی جایگاه نور و نورپردازی در بناهای ویژه و اهمیت نورپردازی شهری صورت گرفته است. این پژوهش برای نخستین بار خصوصیات فرمی اجزای نوررسان در بناهای تاریخی را بررسی و مشخص می سازد. این نوشتار در صدد شناخت و آشکار ساختن تسلط معمار ایرانی به دانش هندسه و به کارگیری آن در ساخت عناصر نوررسان ساختمان های گذشته است. با بررسی های کتابخانه ای، میدانی و ترسیم، فرم های متفاوت عناصر نوررسان در بناهای با ارزش تاریخی، نمایان گشت. بر اساس یافته های این پژوهش مشخص گردید، معماران گذشته بسته به نیازها و ویژگی های فضایی و شرایط گوناگون دیگر، نورگیری را از دیواره ها، سقف ها و کف ساختمان ها انجام داده اند. همچنین نیاز به نورگیری منجر به پدید آمدن فرم های هندسی مختلف شده است.

روزن، شباک، فرم، نور در بناهای تاریخی، هندسه