مهرناز مولوی - استادیار و عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشکده هنر و معماری دانشگاه گیلان
زهره میری - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد

فضاهای شهری در معرض بسیاری از مشکلات ناپیدا ولی مخرب و تاثیرگذار بر سلامت انسان قرار دارند. رشد بی رویه شهرها، نبود ضوابط و مقررات لازم و تمرکز بیش از حد فعالیت های گوناگون، در پایین آوردن کیفیت زیست محیطی شهرها به ویژه در شکل و کالبد آن، به شدت موثر است. از دیگر مواردی که در پایین آوردن کیفیت محیط زیست شهرها موثر است، تعداد بسیار متنوع فضاهای آسیب پذیر شهری است که در ادبیات شهرسازی، فضاهای گمشده یا فضاهای بدون دفاع شهری نامیده می شود. این فضاها از نظر حفاظتی مرده اما از نظر وقوع مسائل نابهنجار، فضاهایی فعال و زنده اند. با این که فضاهای گمشده شهری در طول تاریخ ایران وجود داشته اند، اما در دوران اخیر و با رشد شهرها و بعد از تحمیل الگوی توسعه برون زا و تاثیرات آن بر همه عرصه های زندگی جمعی، فضاهایی که بالقوه آسیب پذیر بوده اند، به بالفعل در آمده اند و به پدیده فضاهای گمشده دامن زده اند. لذا این پژوهش با هدف کمک به شناسایی فضاهای گمشده در شهرها و بهره گیری از تجارب باز آفرینی این فضاها در ایران و جهان صورت گرفته است. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی و با مراجعه به منابع کتابخانه ای بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان داد که نظارت اجتماعی یکی از مهمترین عوامل در بازآفرینی فضاهای بی دفاع است بنابراین باید در فضاهای شهری به اختلاط کاربری، ایجاد فعالیت های 24 ساعته در فضاها، طراحی مناسب و جلوگیری از ایجاد گوشه ها و کنج های دور از دید عموم، نور کافی و ... برای جذب جمعیت و ایجاد فضاهای زنده و پویا توجه کرد و در کل باید شرایطی فراهم آید که تمام گروه های اجتماعی در سنین مختلف بتوانند از فضاهای شهری استفاده کنند.

فضاهای بی دفاع، فضاهای قابل دفاع، بازآفرینی، اختلاط کاربری، فضاهای موفق، نظارت اجتماعی