مصطفی بهزادفر - استاد تمام شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران
حمید ماجدی - دانشیار و ریاست دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران
نگار قره گزلی بیگی - دانش پژوه دکتری شهرسازی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

ریشه لغت مورفولوژی (ریخت شناسی)، دو کلمه مورف (فرم) و لوژی (لاژیک) است که به معنای منطق شناخت فرم است و مورفولوژی شهری به بیان ساده مطالعه فرم شهرهاست که از اواخر قرن نوزدهم به عنوان دانشی سازمان یافتهدر میان متخصصین حوزه های گوناگون، خصوصا علوم مرتبط با عرصه شهر مطرح گردید. بررسی نوشتگان موجود در زمینه مطالعات ریخت شهر، مشخص می سازد که مطالعه عناصر ریخت شهر در سامانه ای هماهنگ، راهی برای مطالعهنیروهای شکل دهنده فرم شهراست. بنابراین درارتباط با روند شکل گیری شهرها و الگوهای گوناگون شکل شهری، تاکیدبر ابعاد تاریخی، سیاسی و اقتصادی و همچنین تغییرات و گرایش های فرهنگی برآمده از جامعه در کلیه حوزه های حیات اجتماعی آن بوده است. با این توصیف و با تکیه بر اهمیت حیات اجتماعی در شهر، مفهوم عرصه عمومی مطرحمی شود. فضای عمومی بستر مشترکی است که مردم فعالیت های کارکردی و مراسمی را که پیوند دهنده اعضای جامعه است، در آن انجام می دهند و به تعبیری، فضای شهری مربوط یا متعلق به مردم است. از آنجا که هر شهری بهواسطه تنوع مردمان، فرهنگ، زیست بوم و تاریخ آن منحصر به فرد است، نمایش بارز خصوصیات آن در فضاهای عمومییا در کانون آن تحقق می یابد. بنابراین در این راستا تحقیق حاضر تبدیل می شود به تدارک یک مجموعه همگن از دانشی در باب مورفولوژی شهری در زمینه خاص آفرینش یک فضای شهری سرزنده . به این منظور در این پژوهش دریک بررسی دو جانبه، ابتدا عناصر اصلی سازنده ریخت شناسی شهری با نگاه ساختارگرایانه و سپس ویژگی های فضای شهری سرزنده معرفی می شوند و در ادامه، پژوهش حاضر با وام گیری از متدهای کاوشی و تحلیلی و از طریق تطبیق این اجزا در قالب جدول راهتمای طراحی شهریGuidelines به استخراج و در نهایت ارائه الگوی پاسخده ای به جهت حصول به کیفیت سرزندگی در عرصه های عمومی می انجامد.

ریخت شناسی شهری، فرم، وضوح، عرصه عمومی، اصول بازآفرینی، سرزندگی