الهام هاشمی اصل - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

محققان و متفکران عرصه هنر، تفاوت دو هنر اسلامی و مسیحی را در نگاه متفاوت این دو دین به مفهوم و ماهیت «کلمه» می دانند. آن گاه که در ابتدای انجیل یوحنا، «کلمه» متجسد گردید و به تعبیر یوحنا: «پس کلمه جسم شد و در نزد ما ساکن شد»، هنرهای تجسمی در فرهنگ و تمدن مسیحی اوج گرفت و معماری و پیکره و شمایل، سه رکن اصلی هنر و معماری مسیحی در طی قرون گردید. غلبه الهیات مسیحی، شمایل و پیکره را به برجسته ترین وجه هنر مسیحی تبدیل نمود. اما در اسلام، کلمه تجسد نیافت بلکه رفعت گرفت (کلمه الله هی العلیا) و تنها در صورت صوت به شکل کلماتی در آمد که عظیمترین اعجاز الهی را شکل بخشید (قرآن). قداست ذاتی حرف در فرهنگ اسلامی و تجلی حقایق الهیه در صورت کلمات قرآنیه، تمدنی کلمه محور پدیدآورد و تاریخ این فرهنگ را مملو از اعجازهای ادبی نمود. حتی آن گاه که نقش نگاری در تمدن ایرانی اسلامی اوج گرفت در نگارگری به «کلمه» خدمت نمود و در تذهیب و خوشنویسی ، حاشیه ای مزین گشت در پیرامون متن. در این مقاله به اختصار زمینه های شکل گیری دو دین در جوامع مورد بررسی قرار گرفته و دلایل نمود متفاوت از یک منشا (خدا) در هنر دو دین مورد بررسی قرار می گیرد.

شمایل نگاری ، کلمه خدا ، خوشنویسی ، تجلی ، تجسد