نسیم فروزنده - دانشجوی کارشناسی ارشد مرمت و احیاء بناها و بافتهای تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان
غلامرضا کیانی ده کیانی - مربی، دانشجوی دکتری مرمت بناها و بافتهای تاریخی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان
داریوش حیدری بنی - مربی، دانشجوی دکتری مرمت بناها و بافتهای تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان

هندسه یکی از شاخه های دانش ریاضیات است که از زمانهای دور به عنوان یک ابزار طراحی در طول تاریخ مورد استفاده قرار می گرفته است. یکی از آشکارترین جلوه گاه های بروز هندسه، هنر و معماری اسلامی است. هندسه همواره به عنوان یکی از عوامل شاخص و اثرگذار در شکلگیری و خلق فضای معماری ایرانی حضور داشته است، معماران ایرانی نیز همواره اصول زیبایی شناسی را در نظر داشتهاند و سعی نمودهاند تناسباتی را به کار گیرند تا به وسیله آن تعادل، هماهنگی و نظم را در پیکره ساختمان بی افرینند. در پژوهش حاضر به بررسی و نقش هندسه و تناسبات در معماری اسلامی ایران پرداخته شده است و با انتخاب یکی از کاروانسراهای استان فارس سعی شده است تا به بررسی و تحلیل شیوه های متنوع سازماندهی فضایی و تناسبات حاکم بر آن پرداخته شود. کاروانسرای خان زنیان که در استان فارس و در شهر خان زنیان قرار دارد، یکی از کاروانسراهای قاجاری است که به شیوه چهار ایوانی بنا شده است. با مطالعه و بررسی بنای مذکور به این مطلب میتوان پی برد که کاربرد هندسه، علاوه بر اصول زیبایی شناسی، مسائل ایستایی و طراحی فضاهای گوناگون را نیز تحت تأثیر قرار داده است. نتایج این پژوهش گویای این مطلب است که آرایش فضاها و تناسبات سنجیده میان اجزای مختلف، نشانگر وجود مفاهیم ساده هندسی و استفاده معماران از دانش هندسه است و بیشک معماری اسلامی یکی از بارزترین مواردی است که میتوان وجود هندسه را در آن بازشناسی نمود. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی تحلیلی در بستری از مطالعات کتابخانه ای و میدانی بهره گرفته شده است.

هندسه ، معماری ایرانی ، کاروانسرای خان زنیان ، تناسبات