سید امیر هادی مینوفام - دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین- دانشکده مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات
محمدرضا کیوان پور - عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا- دانشکده مهندسی کامپیوتر

اخذ دانش به عنوان اولین، مهم ترین و در عین حال دشوارترین گام در فرایند ایجاد و توسعه سیستم های خبره به شمار می آید. این مرحله بسیار زمان گیر است و در متون کلاسیک از آن به عنوان گلوگاه توسعه سیستم های خبره یاد شده است. یکی از متداول ترین تکنیک های اخذ دانش، اکتساب دانش از انسان خبره است که روش های متعددی برای آن پیشنهاد شده است. بسیاری از این روش ها از علوم شناختی سرچشمه می گیرند و اغلب با روش های رایج برای جمع آوری نیازمندی ها در مهندسی نرم افزار همپوشانی دارند. اما در فرایند ساخت سیستم خبره، علاوه بر روش های یاد شده، می توان از تکنیک های مبتنی بر کامپیوتر نیز برای اخذ دانش از منابعی همچون متون علمی و کاربردی، پایگاه داده ها و هستان شناسی ها استفاده نمود. اکثر روش های مذکور برمبنای یادگیری ماشین و شناخت موقعیتی توسعه یافته اند و از میان آنها می توان به شبکه های عصبی، استدلال مبتنی بر قالب و قواعد موجی اشاره نمود. بدیهی است توجه بنیادی به موضوع پدافند غیرعامل در فرایند ایجاد سیستم های خبره برای پروژه های حیاتی، تأثیر به سزایی در کاهش آسیب پذیری در مواقع بحران خواهد داشت. در این مقاله ابتدا به شرح مختصری از 20 تکنیک رایج در اخذ دانش اشاره می شود. سپس این تکنیک ها بر اساس معیارهای کلیدی در هدایت راهبردی یک سیستم خبره، تحلیل، ارزیابی و دسته بندی می گردند. سرانجام، رتبه بندی تکنیک های متداول اخذ دانش بر مبنای معیارهای کلیدی مذکور تنظیم می شود. چارچوب پیشنهادی در این مقاله می تواند به عنوان مبنایی برای رعایت اولویت ها درفرایند اخذ دانش در عمل مورد استفاده قرار گیرد. همچنین نقش مهمی در افزایش آستانه مقاومت و کاهش آسیب پذیری سیستم های خبره بر اساس رویکردهای پدافند غیرعامل ایفا می نماید

اخذ دانش ، پدافند غیر عامل ، تکنیک های اکتساب دانش ، سیستم خبره