هادی حکیمی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز
خدر فرجی راد - دانشآموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس

امروزه این واقعیت که توسعه گردشگری دارای اثراتی اعم از منفی و مثبت است بر کسی پوشیده نیست. به همین خاطر در ادبیات آکادمیک و ن یز در حوزه سیاستگذاری و مدیریتی راهکارهای مختلفی برای افزایش اثرات مثبت و کاهش اثرات منفی و در واقع برای جهت دادن به تغییرات ناشی از توسعه گردشگری پیشنهاد شده است. یکی از راهکارهای اصلی در این زمینه برنامه ریزی در قالب تهیه طرح های توسعه گردشگری است. این در حالی است که در ایران نیز با توجه به دارا بودن پتانسیل های قابل توجه در زمینه گردشگری، راهکارهای مختلفی برای توسعه آن در نظر گرفته شده است. یکی از این راهکارها تاسیس مناطق نمونه گردشگری و به دنبال آن تهیه طرحهای جامع توسعه مناطق نمونه گردشگری است. اما اینکه این طرحها تا چه اندازه خواهند توانست به توسعه گردشگری در مناطق نمونه گردشگری کشور جهت بدهند موضوعی است که کمتر به آن پرداخته شده است. بر همیت اساس این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا طرحهای جامع مناطق نمونه گردشگری توانایی پاسخگویی به مدیریت و برنامهریزی توسعه گردشگری و جهتدهی به تغییرات ناشی از رشد و گسترش گردشگری در چارچوب توسعه پایدار را دارند؟ برای پاسخ به سوال فوق از روش کیفی و مطالعات اسنادی استفاده شده است. پاسخ به سوال فوق در چارچوب مدل مدیریت تغییرات اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی و بر اساس دو موضوع اصلی صورت گرفته است: نخست بر اساس ماهیت برنامهریزی در چارچوب توسعه پایدار و دوم از بعد ماهیت نظری، روششناختی و اجرایی- مدیریتی طرحها. نتایج نشان داد که این طرح ها در ارائه مدل مدیریت اثرات و تغییرات ناشی از اجرای طرح ناتوان بوده و بنابراین نمیتوانند به عنوان ابزارهای رسیدن به توسعه پایدار گردشگری ایفای نقش کنند. نتایج همچنین نشان داد که طرحهای جامع مناطق نمونه گردشگری از رسیدن به شرایطی که در آن برنامهریزی بتواند بین منافع و ارزش ها اجتماعی، منافع و ارزشهای اقتصادی و منافع و ارزشهای اکولوژیکی تعادل ایجاد کند، ناتوانند.

ارزیابی، طرح جامع، منطقه نمونه، توسعه پایدار