حسین سرحدی دادیان - استادیار گروه باستان شناسی و مرکز تحقیقات باستان شناسی دانشگاه زابل
حکیمه مرادقلی گلی - دانشجوی کارشناسی مهندسی معماری دانشگاه زابل
رضا عباسی - عضو هیات علمی گروه هنرهای نمایشی و مرکز تحقیقات باستان شناسی دانشگاه زابل
وحید پورزقان - عضو هیات علمی گروه مرمت و مرکز تحقیقات باستان شناسی دانشگاه زابل

معماری سنتی ایرانی در جایجای این سرزمین نقش ویژه و تاثیر گزاری در شکل گیری و تکامل معماری ایرانی داشته است ومنطقه سیستان نیز به دلیل جایگاه تمدنی و اسطوره ی نقش و جایگاه خاصی داشته است. تحقیق پیش رو سعی دارد تا بامعرفی مختصر از روند تکامل معماری سیستان علاوه بر کسب و یادگیری معماری و تزئینات بتوان در هر دوره تاریخی )پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی(به دو نتیجه مهم برسد الف( روند شکل گیری معماری سنتی سیستان یه عنوان یک معماری پایدار در شرق ایران ب( جایگاه و تاثیر معماری سنتی سیستان در معماری ایرانی. مطالعات اخیر نشان داد که منطقه سیستان نه تنهادر شکل گیری تاریخ اسطوره ی ایران ورجاوند نقش ویژه ای داشته، بلکه در بسیاری از آثار هنری و تمدنی نیز جایگاه خوبی داشته است. شواهد وجود معماری سیستان از هزاره سوم قبل میلاد با شهر سوخته شناخته می شود که درای معماری منحصر به فرد در ایران بود و در برخی قسمتها ارتفاع دیوارهای ساختمان آن مانند بنای یادمان به حدود 4 متر می رسد که در ایرانبی نظیر می باشد و پس از آن دوره تاریخی و بناهای دهانه غلامان و کوه خواجه که به ترتیب متعلق به دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی است؛ داری ویژگیهای خاصی می باشد مانند دهانه غلامان که تلفیق متناسب معماری سبک پارسی و معماری سنتی سیستان است با ساخت طاقهای جناقی و همچنین کوه خواجه که بر اساس مطالعات انجام شده اولین مکانی در سرزمین ایران بود که در دوره اشکانی از گنید استفاده شده و از سیستان به سبک پارتی در سرزمین ایران راه یافته است. در دوره اسلامی نیز این روند تکامل، در هنر معماری سیستان با ساخت بناهای نظیر زاهدان کهنه، قلعه مچی، ارگ سه کوهه ادامه داشته؛ که تمامی این آثار نشان از جایگاه سیستان در روند تکاملی معماری ایرانی مخصوصا در شرق ایران داشته است

سیستان، معماری سنتی، شهر سوخته، دهانه غلامان، کوه خواجه، معماری اسلامی