یاسمین استوارایزدخواه - دانشیار و عضو هیأت علمی پژوهشکده مدیریت خطرپذیری و بحران، پژوهشگاه بین المللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله

توسعه پایدار به عنوان یکی از بسترهای تعالی و رشد انسان، زمانی میتواند موفقیتآمیز باشد که با یاری و مشارکت همه گروههای اجتماعی و برای همه آنان صورت پذیرد. در میان این گروهها، زنان تقریباً نیمی از جمعیت کشور را تشکیل میدهند و توجه بهنیروهای بالقوه این بخشاز جامعه در بیشترکشورهای در حال توسعه نادیده گرفته شده است و به همین جهت، علیرغم برنامه ریزیها و فعالیتهای انجام یافته، هنوز در این کشورها زنان نتوانسته اند به جایگاه و نقشمناسب خود در اداره امور کشور و در تصمیمگیریها دست یابند. در حدود سه دهه و نیم قبل، مفهوم جنسیت جایگزین مفهوم زن در توسعه شد. ارزش و اهمیت مفهوم جنسیت درپارادایم جدید توسعه آن است که به بررسی فرایندهای اجتماعی از نقطه نظر تأثیر آنها بر زنان، مردان و روابط میان آنها میپردازد. در این رهیافت، توانمندسازی زنان و رفع نیازهای راهبردی آنها مورد توجه قرار میگیرد. در این راستا، سوانح طبیعی همچون زلزله تمامی گروههای جامعه از جمله زنان را تحت تأثیر قرار میدهد. البته شایان ذکر است که زنان در سوانح با وضعیت دوگانهای روبرو هستند،گاهی به دلیل آسیبپذیریشان و زمانی به علت امکان استفاده از توانمندیهایشان. تجربیات و شواهد حاصل از قرون گذشته تا به حال حاکی از آن است که زنان علیرغم آسیبپذیری، توانستهاند در شرایط سخت پساز بلایایی همانند زلزله، سیل، خشکسالی و..... مسؤولیت مراقبت و اسکان خانواده، تغذیه آنان، برقراری آرامشو همینطور کمکو یاریرسانی به همسایگان را بر عهده گرفته و در اینراه تلاش کنند. به عبارتی از یک سو زنان به لحاظ تناسب ویژگیهای شخصیتیشان با نیازهای مطرح در بلایا میتوانند نقشبسیار ارزندهای ایفاء کنند و از سوی دیگر، به واسطه جنسو وجود برخی آسیبپذیریها در برابر فشارهای ناشی از سوانح، تحت آسیبهای جسمانی و روانی قرار میگیرند. در این مقاله، مختصراً به راهبردهای موجود و پیشنهادی در زمینه مسائل زنان، سوانح طبیعی و توسعه پرداخته میشود. مواردیمانند بکارگیری تحلیل جنسیتی در ارزیابی آسیبپذیری و ظرفیت جامعه، طرح حساسیت زدایی جنسیتی، لزوم برنامهریزی و توجه ویژه به گروههای آسیبپذیر، راهاندازی تیمهای امداد زنان برای سوانح، انحصاری کردن برخی از روشهای کسب درآمد به زنان و تصویب قوانین حمایتی، از جمله راهبردهای شناسایی شده موجود میباشند. همچنین به توانمندسازی زنان از جمله وجوه مختلف آموزش، ظرفیتسازی و ارائه حمایتهای روانی اجتماعی پرداخته میشود. در انتها، مواردی چند برای تحقیقات آتی در این زمینه ارائه میگردد.