علی اکبر دولتی - کارشناس ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه سمنان
اکبر سلیمانگلی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه سمنان

تعلیم و تربیت امری پیچیده؛ پردامنه و وقتگیر است. برای اقدام به این کار خطیر اولین گام تعیین اهدافی است که قصد داریم به آنها برسیم و رسیدن به این اهداف مستلزم استفاده از روشهاست. آگاهی از روشها و اهداف تعلیم و تربیت بویژه تربیت اخلاقی مستلزم شناخت آراء مربیان و فیلسوفان بزرگ است. از اینرو هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی تربیت اخلاقی از دیدگاه ابن سینا و غزالی می باشد. روش مورد استفاده در این تحقیق کیفی و از نوع بررسی تطبیقی است. جامعه تحقیق شامل کلیه کتابها، پایان نامه ها، مجلات و پژوهش ها و تحقیقات مرتبط با موضوع تحقیق می باشد. نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام شده و بر این اساس از منابع مرتبط با موضوع تحقیق استفاده شده است. ابزار پژوهش نیز فیش برداری بوده است. در این تحقیق ابتدا اهمیت اخلاق، تربیت اخلاقی، اهداف، روشهای تربیت اخلاقی ، مراحل تعلیم و تربیت ، روش تدریس و ویژگی های معلم از نظر ابن سینا و سپس از نظر غزالی مورد بررسی قرار گرفته شده است . در ادامه شباهت ها و تفاوت های دیدگاه های این دو فیلسوف بزرگ تحلیل و بررسی شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که هر دو فیلسوف مهمترین و اصلی ترین هدف تعلیم و تربیت را رسیدن فرد و جامعه به سعادت و کمال می دانند، فضائل اخلاقی نیز از مهمترین اهداف تربیت اخلاقی این دو فیلسوف است که در این مورد با هم اشتراک دارند. روش عفت کلام و روش تشویق و ترغیب و استفاده از تهدید از مهمترین روشهای مشترک در تربیت اخلاقی ابن سینا و غزالی می باشد. از مهمترین تفاوت های تربیت اخلاقی این دو فیلسوف این است که غزالی برای دستیابی به سعادت جامعه به اهداف درونی و بیرونی تربیت توجه داشته است اما ابن سینا بیشتر به سعادت خود و اجتماع نظر دارد . تفاوت غزالی و ابن سینا در روشهای تربیت اخلاقی نیز این است که غزالی نسبت به ابن سینا تأکید بیشتر بر استفاده از روش آموزش قرآن و احادیث نبوی برای تربیت احساسات و عواطف دارد. به علاوه ابن سینا در آثار عرفانی خود یکی از روش های تربیت را تربیت عارفانه می داند. در صورتی که به نظر می رسد غزالی چندان توجهی به این روش نداشته است . از تفاوتهای این دو در برنامه آموزشی میتوان به این مورد اشاره کرد که ابن سینا بیشتر از غزالی به یادگیری موسیقی و ورزش اهمیت می داد. در روش تدریس نیز ، ابن سینا معتقد به شیوه یادگیری از آسان به مشکل بود، همچنین اعتقاد به آموزش گروهی و تدریس با توجه به شرایط ، علاقه و استعداد دانش آموز داشتند، اما غزالی به دور نگه داشتن کودک از رفیق(آموزش انفرادی) ، روش تشویق و تنبیه(اجبار به یادگیری)و آموزش تقلید و عادت اعتقاد داشت.

اهداف و روش تعلیم و تربیت، دیدگاه ابن سینا، دیدگاه غزالی