میرطاهر قائمی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی

ا کوسیستم های مرتعی مناطق خشک و نیمه خشک جهان که بخش چشمگیری از سرزمین ما نیز در قلمرو آن قرار دارد در مجموع نظامهای زیستی حساس و شکننده ای هستند که در برابر عوامل مختلف از جمله تغییرات اقلیمی بخصوص بارندگی ،بی نظمی های بارش و توزیع زمانی نامناسب آن ، درجه حرارت بسادگی در معرض نابودی و انهدام قرار می گیرد ،در چنین شرایطی وقوع خشکسالیها و بروز سیلابهای مخرب که می توان آنرا زائیده شرایط نامناسب ریزشهای جوی یک منطقه دانست همیشه محتمل و قابل انتظار است در عرصه های منابع طبیعی و کشاورزی تاثیر سیلابهای مخرب بویژه در شرایط خشکسالی و بارشهای رگبار و بی نظمی و عدم توزیع زمانی آن همیشه توام با خسارت بوده و آثار این پدیده زمانی تشدید می گردد که شرایط مذکور طی چند سال توالی تداوم داشته باشد و از طرف دیگر مقارن با فعالیتهای نامناسب و بهره برداری غلط و بیرویه از این منابع گردد که در نهایت با کاهش پوشش گیاهی و عوارض ناشی از آن خسارات جبران ناپذیری بر اقتصاد منطقه وارد می سازد . هدف از این بررسی با توجه به اهمیت و جایگاه عملیات آبخوانداری در احیاو اصلاح مراتع بعنوان یک تکنولوژی جدید بررسی و ارزیابی اثرات عملیات آبخوانداری بر تغییرات پوشش گیاهی ،وضعیت و گرایش مرتع و عکس العمل گیاده در برابرآن است , که درسال 1382 در آبخوان پلدشت در داخل و خارج عرصه اجرا گردید . نتایج حاصل از این بررسی بشرح زیر ارائه می گردد . در اثر عملیات آبخوانداری وضعیت مرتع و گرایش آن نسبت به منطقه شاهد تغییر کرده است . در اثر عملیات آبخوانداری درصد پوشش تاجی ، تراکم ،زاد آوری و مقدار تولید نسبت به منطقه شاهد افزایش یافته است . کل پوشش تاجی ،تراکم ، زاد آوری و تولید در عرصه آبخوان به ترتیب %41 ، 41 پایه در متر مربع ، 15 نهال در متر مربع و 560 کیلوگرم در هکتار در حالیکه پارامترهای مذکور در منطقه شاهد به ترتیب %27 ، 25 پایه در مترمربع ، 10 پایه در مترمربع و 420 کیلوگرم بوده است یعنی پارامترهای نامبرده در عرصه آبخوان نسبت به منطقه شاهد به ترتیب %14 ، 16 پایه مترمربع ، 5 پایه در متر مربع و 140 کیلوگرم در I هکتار افزایش از خود نشان می دهند . درصد ترکیب پوشش تاجی ، تراکم ،زاد آوری و تولید گونه های کلاس به ترتیب درعرصه آبخوان %7/3 ، %9/ 7 ، %20 و %8/2 بوده در حالیکه این مقادیر در منطقه شاهد به ترتیب %3/7 ، %8 و %5/3 می باشد یعنی گونه ها کلاس I در عرصه آبخوان نسبت به منطقه شاهد افزایش از خود نشان می دهد . درصد ترکیب پوشش تاجی ، تراکم ،زاد آوری و تولید گونه های کلاس III در عرصه آبخوان بترتیب %39/1 ، . %46/3 ، % 36 و 28/3 درصد بوده درحالیکه این مقادیر در منطقه شاهد بترتیب %44/4 ، % 40 ، %50 و 34/2 درصد بوده است . یعنی گونه های کلاس III در عرصه آبخوان نسبت به منطقه شاهد کاهش از خود نشان می دهد .

آبخوانداری، وضعیت مرتع و گرایش مرتع، تغییرات پوشش تاجی