علی اکبر مهرابی

مدیریت آب و خاک و به عبارت دیگر مدیریت سرزمین در جهت حفظ منابع آب و خاک موضوعی است که از اهمیت فراوانی برخوردار است . در واقع نابسامانی موجود که تحت تأثیر تحولات اقتصادی و حق اجتماعی بوجود آمده است، سبب شده که در اداره سرزمین سیاست های راهبردی مناسبی شکل نگرفته و به تبع این وضعیت راهکارهای اجرائی در جهت اجرای راهبردی مدیریت سرزمین در بهره برداری های مناسب و منطقی از منابع آب و خاک با دشواریهای گوناگون روبرو شده باشد . اگر با دیدی واقع بینانه نگاه کنیم مشاهده میشود که کل سرزمین ایران مجموعهای از حوزه ها و زیر حوزه های آبخیز است که به لحاظ ساختار زمین ریخت شناسی در شکل حوزههای کوچک و بزرگ در هم تنیده شده اند . هر یک از حوزه های کوچک را در شرایط خود میتوان یک واحد با ویژگیهایش در نظر گرفت که علاوه بر جنبه فیزیکی و طبیعی زمینی مجموعهای از فعالیتهای انسانی را در خود جای داده است . فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی بهر حال در یک حوزه آبخیز قرار گرفته است . حتی میتوان مشاهده کرد که شهر بزرگی مانند تهران در حوزه آبخیز جنوب البرز قرار گرفته است . شرایط طبیعی به گو نه ای است که حوزههای کوچک آبخیز اگر چه هر یک می توانند یک واحد به حساب آیند، اما چندین واحد ح وزه کوچک و گاهی ده ها و یا صدها، یک واح د حوزه آبخیز بزرگتر را بوجود می .Ĥورند در نهایت کل کشور مجموعه ای است از 6 یا 7 حوزه آبخیز بزرگ . اگر چنانچه حوز ه کوچک را یک واحد مدیریت سرزمین از منظر شرایط طبیعی و بوم شناختی به حساب آوریم، مجموعه فعالیتهای اجتما عی و اقتصادی و حتی فرهنگی را می توان با تناسب با این واحدها در نظر گرفت و آنگاه در ج هت یک مدیریت مشارکتی سرزمین با مردم محلی ، هریک از حوزه های آبخیز را ساما ن بخشید . بنابراین با حرکت از پائین ترین سطح یک حوزه کوچک آبخیز می توان به گونه ای حرکت کرد که مشارکت مردم حوزه را با ارتقاء این گونه مدیریت تا بالاترین سطح و کل کشور ساماندهی کرد . در این گفتار با ذکر مثالی از حوزه کوچک آبخیز سیرده به مساحت 23526 هکتار در منطقه فیروزکوه که زیر حوزه آبخیز حبله رود به حساب میآید و دارای فعالیتهای کشاورزی و مرتعداری است، در چهارچوب دو جنبه اساس ی؛ یکی شرایط بوم شناختی و زمین ریخت شناسی و دیگر جنبه اجتماعی و اقتصادی شکل گیری سیاست راهبردی مدیریت مشارکتی آب و خاک و در نهایت سرزمین را طرح نمود و به بحث گذاشت .