شاهین اقبال سعید - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، دانشکده کشاورزی، گروه علوم دامی، اصفهان، ایران
محمد مرادی شهربابک - استادیار دانشگاه تهران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، کرج، ایران
سیدرضا میرایی آشتیانی - دانشیار دانشگاه تهران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، کرج، ایران

به منظور بررسی عملکرد صفات تولید شیر و مقدار چربی شیر دختران گاوهای نر هلشتاین مورد استفاده در شرایط اقلیمی مختلف ایران، از اطلاعات 9673 رأس گاو شیری متعلق به 13 گله گاو هلشتاین که توسط مرکز اصلاح نژاد دام کشور از سال 1364 تا 1384 جمع آوری شده بود، استفاده شد. محل جغرافیائی گله ها بر اساس شرایط اقلیمی منطقه و استفاده از روش دومارتن پیشرفته به پهار اقلیم خشک سرد، فراخشک سرد، مرطوب معتدل و نیمه خشک سرد گروه بندی شد. عملکرد گاوها در هر کدام از اقلیم ها به عنوان صفات جداگانه درنظر گرفته شد. اجزای (کو) واریانس صفات میزان تولید شیر و مقدار چربی شیر با استفاده از مدل حیوانی چند صفتی برای اقلیم های مختلف برآورد شد. وراثت پذیری در اقلیم های مختلف برای صفت تولید شیر و مقدار چربی شیر به ترتیب از 17 تا 33 درصد و از 9 تا 14 درصد و ضرایب همبستگی ژنتیکی برای آن ها به ترتیب از 0/55 تا 0/98 و از 0/22 تا 0/94 متغیر بود. همبستگی ژنتیکی صفات تولید شیر و مقدار چربی شیر بین اقلیم مرطوب معتدل با سایر اقلیم ها، کمتر از 0/90 بوده که نشان دهنده وجود اثر متقابل ژنوتیپ و محیط است. همبستگی ژنتیکی هر دو صفت، بین اقلیم های خشک سرد و فراخشک سرد بیشتر از 0/90 بود که نشان می دهد می توان عملکرد گاوها را در این دو اقلیم به عنوان یک صفت درنظر گرفت. میانگین ارزش های اصلاحی دختران گاوهای نر کشور نیوزیلند از نظر دو صفت تولید شیر و چربی شیر در تمام اقلیم ها (بجز اقلیم نیمه خشک سرد) بیشترین و میانگین ارزش های اصلاحی دختران گاوهای نر ایرانی برای هر دو صفت و در تمام اقلیم ها کمترین بود.

هلشتاین، فراسنجه های ژنتیکی، اثر متقابل ژنوتیپ و محیط، اقلیم های ایران