زهره شاه امیری - کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران- دانشگاه هنر اصفهان
مجید صالحی نیا - دکتری معماری – استادیار، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان
حسین پورنادری - کارشناسی ارشد معماری – استادیار دانشگاه هنر اصفهان

شکل و ساختار بازار وکیل شیراز به صورت خطی سامان دهی شده است. این شکل گیری با حضور فضاهای اجتماعی در مجاور راسته، باعث ایجاد فضای حرکت و سکون می شود. اما با عبور خیابان زند سامان دهی بازار وکیل گسسته شد. این گسستگی باعث شکل گیری بازار معاصر خیابان زند گردید و بر فعالیت بازار وکیل تأثیر گذاشت. پژوهش حاضر سعی دارد با بررسی ویژگی های بازار وکیل شیراز، شاخصه های ارتقای کیفی فضای بازار معاصر خیابان زند را بیان کند. برای دست یافتن به شاخصه های فوق، سؤال اصلی پژوهش بر پایه ی ویژگی های فضایی- کالبدی معماری بازار وکیل شکل می گیرد؛ بازار وکیل شیراز چه ویژگیهای فضایی- کالبدی نسبت به بازار خطی خیابان زند دارد؟ پاسخ گویی به سؤال فوق بر اساس شیوه ی، تاریخی- تطبیقی است. ابتدا بر اساس منابع تاریخی، تاریخچه خیابان زند و بازار وکیل شیراز مورد بررسی قرار می گیرد. سپس این دو مکان، بر اساس محورهای: پیوستگی با بافت اطراف، دوره بندی زمانی، ورودی، تأثیر فضای باز، بسته و پوشیده، مفصلها، حرکت، گشایش فضایی، ریتم، شکل- فرم، تناسبات، نور و بازشوها و تهویه مقایسه می گردند. با توجه به مقایسه ی انجام شده می توان گفت، ارکان شکل گرفته در بازار وکیل که بر اساس سلسله مراتب ارتباطی شکل گرفته اند، در بازار معاصر خیابان زند حضور ندارند. فقط شکل ظاهری قوسها و جزئیات کمی از آن، در سامان دهی جداره ی خیابان زند در محدوده ی تلاقی با بازار وکیل مشهود است. عدم حضور فضای نیمه باز، تنظیم نور طبیعی، سلسله مراتب فضایی، شفافیت و خوانایی فضا باعث کاهش کیفیت فضایی بازار معاصر خیابان زند شده است.

بازار وکیل، خیابان زند، معماری، شیراز