مازیار غلامی - دانشجوی دکتری فیزیک دریا، گروه فیزیک دریا دانشکده علو موفنون دریایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران کارشناس اداره کل هواشناسی گیلان

در این مطالعه به کمک دادههای ماهواره، الگوی فصلی میدان جریان (سطحی) ناشی از باد در دریای خزر مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، دادههای جریان سطحی برای یک شبکه منظم بر روی دریای خزر و به فاصله0/25 درجه عرض جغرافیایی و0/5 درجه طول جغرافیایی و برای بازه 2010-2006 بصورت مولفه مداری، مولفه نصفالنهاری و نیز برایند آنها تهیه شد. تفکیک زمانی داده ها بصورت دو بار اندازه گیری در روز بوده و داده ها حاصل انداز هگیری ماهواره می باشند که تفکیک مکانی0/25 درجه دارند. داده های مذکور پس از اعتبارسنجی و انجام عملیات آماری لازم، بر روی نقشه منتقل شد و الگوی فصلی جریان تعیین گردید. همچنین به کمک روابط و معادلات حاکم بر حرکت توده آب، انتقال جرم ناشی از باد تعیین شد. نتایج نشان می دهد که تندی جریان سطحی ناشی از باد، در فصول سرد سال بیشتر از فصول گرم است و کمترین تندی جریان0/8 سانتی متر بر ثانیه) مربوط به فصل بهار می باشد. همچنین در نواحی آب عمیق در بیشتر ماه ها و فصول سال با افزایش عرض جغرافیایی، تندی جریان افزایش می یابد اما در نواحی کم عمق ساحلی الگوی جریان متفاوت بوده و بیشتر تابع ویژگی های محلی است. بیشترین تندی جریان( 2 تا 5 سانتی متر بر ثانیه) معمولا در خزر شمالی و خزر میانی و ناحیه کم عمق و نسبتا باریک بین خزر جنوبی و خزر میانی دیده می شود. کمترین تندی جریان 0/8سانتی متر بر ثانیه) نیز مربوط به نواحی ک معمق و ساحلی خزر جنوبی و بعضی نقاط ساحلی در دیگر نواحی خزر می باشد. همچنین جهت جریان سطحی ناشی از باد در فصل های بهار و تابستان غالبا غربی و شمال غربی و در فصل های پاییز و زمستان غالبا شمالی است که در نواحی مختلفتفاوت هایی بصورت محلی دیده می شود. نتایج حاصل از محاسبات مربوط به مقادیر انتقال جرم ناشی از تنش باد در راستای مداری و نصفالنهاری نشان میدهد که مولفه نصف النهاری انتقال جرم در ناحیه کم عمق و باریک بین خزر جنوبی و خزر میانی همواره منفی می باشد و در بخش غربی این ناحیه از شدت بیشتری برخورداراست که به معنی انتقال توده آب در راستای شمال به جنوب بوده و در حالت کلی نیز الگوی گردش توده آب در این حوضه را مشخص می کند.همچنین مولفه مداری انتقال جرم ناشی از تنش باد در فصول سرد سال غالبا مثبت و در جهت شرق م یباشد اما در فصول گرم الگوی یکسانی در نواحی مختلف وجود ندارد و در بعضی نواحی مثبت و در بعضی نواحی منفی است که نسبت به مولفه نصفالنهاری از پیچیدگی بیشتری برخوردار است. همچنین بررسی همزمان دو مولفه بیانگر آن است که در بعضی از ماه های بهار و تابستان شرا یط پدیده فراچاهی وجود دارد و در سواحل جنوبی خزر نیز در بعضی از ما ههای فصل بهار و زمستان، وقوع پدیده فراچاهی امکان پذیر است

جریان سطحی، خزر، باد، جریان ناشی از باد