لیلا ملکوتی منش - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم تغذیه، دانشکده علوم پزشکی واحد علوم و تحقیقات تهران دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

امروزه چاقی و اضافه وزن از اصلی ترین مشکلات مرتبط با سلامتی در جهان محسوب می شود و شیوع آن ها نه تنها در کشورهای پیشرفته، بلکه در کشورهای در حال توسعه نیز در حال افزایش است. شیوع چاقی در جهان از سال 1980 تا کنون بیش از 2 برابر شده است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت در سال 2014، 39% از بزرگسالان بالای 18 سال دچار اضافه وزن و 13% ( 11% مردان و 15% زنان ) آنان چاق بوده اند. مرگ و میر بالای ناشی از چاقی تأییدی بر اهمیت شناسایی عوامل مختلف مرتبط با افزایش شیوع آن در جمعیت می باشد. طبق بررسی های صورت گرفته خواب مناسب یکی از آن عوامل است. خواب مناسب و کافی یک تنظیم کننده مهم برای عملکرد عصبی- هورمونی و متابولیسم گلوکز است. بر اساس مطالعات انجام شده خواب ناکافی موجب عدم تحمل به گلوکز، کاهش حساسیت به انسولین، افزایش غلظت شبانگاهی کورتیزول، افزایش سطح گرلین، کاهش سطح لپتین و افزایش گرسنگی و اشتها می شود. هم چنین بیان شده است که کم خوابی با تلاش فرد برای کاهش وزن تداخل دارد. شواهد آزمایشگاهی و اپیدمیولوژیکی متعددی خواب ناکافی را به عنوان یکی از عوامل خطر بروز چاقی و اضافه وزن بیان کرده اند. نتایج برخی از مطالعات حاکی از آن است که محدودیت خواب با کاهش 55 درصدی اکسیداسیون چربی همراه می شود، چرا که در اثر محدودیت خواب سطوح بالاتری از گرلین ترشح شده و در نتیجه بافت چربی حفظ می شود. هم چنین سطوح بالای گرلین تولید گلوکز کبدی را جهت تأمین انرژی بافت های وابسته به گلوکز، افزایش می دهد. برخی یافته ها حاکی از مکانیسم خاص مغزی هستند که منجر به تغییر انتخاب های غذایی پس از کاهش طول مدت خواب می شود. هم چنین بیان شده است که با کاهش مدت زمان خواب تمایل افراد به غذاهای پرکالری بیشتر می شود. می توان چنین نتیجه گرفت که خواب کافی و مناسب می تواند عاملی برای پیشگیری از چاقی و اضافه وزن باشد و افرادی که خواب ناکافی دارند، بی نظمی غذایی و کیفیت پایین رژیم غذایی را تجربه می کنند و در نتیجه شانس ابتلا به چاقی در آن ها بیشتر از سایرین می شود.

خواب، چاقی، اضافه وزن