حمیدرضا عظمتی - دانشیار دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی،دانشگاه شهید رجایی
سیده لعیا میری - کارشناس ارشد معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید رجایی
سمیه پورباقر - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی ،دانشگاه شهید رجایی

بافت های فرسوده ی شهری سال های متمادی است که موضوع توجه دولت ها،کارشناسان و دست اندرکاران معمار و عمران شهری می باشد. ادامه ی حیات این گونه بافت ها با شرایط فعلی حاکم بر آن ها مانند فرسودگی بناها ،ریزدانگی،عدم وجود خدمات مناسب شهری،عدم دسترسی سواره و سایر مواردی از این قبیل، غیرممکن است. ازاین رو این بافت عموماً به صورت متروکه درآمده و ساکنین باقیمانده از روی ناچاری و عدم تمکن به زندگی در بافت ادامه می دهند . از طرفی این بافت ها پذیرای ساکنین جدید از میان مهاجرین غیربومی است و تبدیل به کارگاه ها و انبار برای مشاغل مختلف شده و این امر به کاهش امنیت سکونت می انجامد. پژوهش ها و اقدامات مختلف و متفاوتی برای جلوگیری از این روند و در مسیر احیا سکونت در این بافت ها در طول دهه های گذشته چه در سطح جهان و چه در سطح ملی صورت گرفته که هریک شاهد موفقیت ها و ناکامی هایی بوده است. ازجمله راهکارها، تلاش برای ارتقاء حس تعلق افراد به این بافت ها ، حفظ زندگی و سکونت روزمره در این مناطق، ایجاد شرایط مطلوب و سرزنده است که منجر به کاهش مهاجرت از بافت و درنتیجه پوک و خالی شدن آن گردد. ازآنجایی که عرصه های عمومی و فضاهای جمعی شهر به عنوان مکانی برای تبلور زندگی جمعی انسان ها نقش مهمی در مطلوبیت فضای زندگی شهری و نشاط شهروندان دارند، لذا بازگرداندن سرزندگی و نشاط به عرصه های عمومی بافت های شهری به عنوان قلب تپنده ای که حیات شهرها بدان وابسته است. در این پژوهش سعی شده با نگاه میان رشته ای از طریق بررسی اسناد و مطالعات کتابخانه ای همچنین جمع آوری آرا صاحب نظران و مصاحبه با کارشناسان امر، ویژگی ها و مؤلفه های محیطی- فیزیکی فضای عمومی سرزنده استخراج شود تا به اصولی برای طراحی چنین فضاها در بافت های فرسوده شهری دست یافت. لذا با استفاده از روش تحقیق دلفی و تحلیل های آماری نتایج پژوهش استخراج گردیده است. از میان کلیه عوامل استخراج شده و موردبررسی قرارگرفته دو مؤلفه ی « فعالیت های درون مکانی » و «امنیت » دارای اهمیت بسیار زیاد و عواملی مانند شناسایی و تعیین هویت فضایی، آسایش اقلیمی، نفوذپذیری و تنوع دارای اهمیت زیاد هستند و همچنین عوامل قلمرو گرایی و سازگاری و انطباق در درجه اهمیت متوسط قرار دارند.

سرزندگی، عرصه عمومی، بافت فرسوده، باززنده سازی، حس تعلق