مهسا گلدار - کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت

ساکنان شهرها نسبت به محیطی که در آن زندگی می کنند ارزیابی و واکنش های احساسی مثبت و منفی دارند که مبنای رفتار آنها در محیط و نسبت به آن خواهد بود. شناسایی ارتباط میان ویژگی های مکان و ارزیابی های احساسی مردم باید سرلوحه طرح ها و برنامه هایی قرار گیرد که در آرزوی تولید مکان هایی هستند که مردم به آنها علاقه مندند. بنابراین لازم است هر برنامه ساخت و ساز شهر با تکیه بر ارزیابی مردم از مکان، معنایی که در آن می بینند و اهمیتی که برای آن قایل می شوند، صورت گیرد. اما با وجود اثبات اهمیت این نوع نگاه ، تفکر حاکم برساخت شهرهای جدید، با الویت دادن به ویژگی های کمی از این موضوع چشم پوشی کرده است و ضمن فراموش کردن آنچه که کیفیت محیط را ارتقا می دهد، مردم و قضاوت آنان در مورد شهرشان را نیز محدود به تامین مسکن و سرپناه انگاشته است. نتیجه چنین امری شکل گیری مجموعه های ساختمانی بی روح و منفک از شهروندان است.لذا این پژوهش با هدف شناسایی معنای احساسی که ساکنان شهرهای جدید به این مکان ها نسبت می دهند، صورت گرفته است. از آنجا که کیفیت دلپذیری مستقیما با ارزیابی های احساسی مردم نسبت به مکان سر و کار دارد برای نیل به این هدف، لازم است تا به این سوال پاسخ داده شود که شهرهای جدید تا چه اندازه برای مردم دلپذیر هستند؟ پاسخ یه این سوال ضمن شناساندن معنای عاطفی و احساسی مکان، ویژگی های محیطی دارای ارزش شناختی- ارزیابانه را مشخص می سازد که باعث به وجود آمدن این احساسات می شود. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از تکنیک ناسار (که با سنجش ترجیحات محیطی مردم، علایق آنها را مشخص می سازد) و هم چنین تکنیک راسل (که معنای عاطفی محیط را در دو بعد برانگیختگی و مسرت بخشی بررسی می کند)، ابتدا مقیاسی برای سنجش میزان دلپذیری و تدوین پرسشنامه نیمه ساختاریافته تعریف نموده است.یافته های پژوهش که حاصل بررسی 151 پرسشنامه از ساکنان شهر جدید پرند است، نشان می دهد بر اساس شاخص مسرت بخشی و برانگیختگی، ارزیابی احساسی ساکنان از شهر جدید پرند و معنایی که از از میدان ها، خیابان ها و محلات دریافت می کنند، در بعد مسرت بخشی و برانگیختگی بیشتر در حد وسط یعنی بی تفاوتی قرار دارد. در بعد مسرت بخشی میزان احساس دلمردگی بیش از احساس سرزندگی بوده است و در بعد برانگیختگی احساس آزاردهندگی محیط بیش از احساس آسودگی آن بیان شده است. این امر ، نشان از وضعیت نامناسب معیارهای مسرت بخشی و برانگیختگی، در شهرهای جدید است و بیانگر این است محتوای پاسخ های احساسی مردم نسبت به محیط و به دنبال آن کیفیت دلپذیری چندان مطلوب نیست. بر اساس یافته های پژوهش ویژگی های مربوط به سبزینگی، نظم، پاکیزگی، امنیت، ویژگی های عملکردی و جو مکان از عوامل شناختی-ارزیابانه ای هستند که در ایجاد یا عدم ایجاد کیفیت دلپذیری و واکنش های احساسی نسبت به مکان دخالت دارند. بنابراین پیشنهاد می شود برای ارتقای معنای عاطفی و برانگیختن احساس لذت و زیبایی منبعث از آن در شهرهای جدید عوامل شناختی-ارزیابانه برشمرده تاکید و تقویت شود.

ویژگی شهرهای جدید؛ ارزیابی احساسی؛ دلپذیری؛ تصویرذهنی-ارزیابانه