فرهود گل محمدی - استادیار و دکترای رشته ترویج و آموزش کشاورزی و عضو هیئت علمی تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند و عضو بسیج اساتید استان خراسان جنوبی
رضا عباسی - دانشجوی کارشناس ارشد رشته ترویج و آموزش کشاورزی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند

در نیم قرن اخیر به کارگیری دانش رسمی و نوین و همچنین فناوری های جدید در کلیه فعالیت های تولیدی و خدماتی، موجب تحولات اساسی در فرآیند تولید و خدمات عرصه زندگی بهره برداران کشاورزی و روستائیان شده است. در همین حال به کارگیری برخی فناوری ها، نگرش ها و نظریه ها معضلاتی را در عرصه های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی ایجاد کرده و موجب دغدغه های فکری اندیشمندان و نظریه پردازان توسعه شده است. یکی از گزینه های موردنظر در پاسخگویی به این دغدغه ها، رجوع به دانش تجربی گذشتگان است. بهره گیری از خود تجربی انباشته و تاریخی بهره برداران محلی است که اصطلاحآ دانش بومی نام گرفته است بنابراین این امکان فراهم می شود که در فرایند تعیین نیاز و طراحی فناوری های متناسب و به کارگیری آن از مردم محلی و دانش آن ها عملآ در مسیر توسعه متوازن و پایدار استفاده شود. دانش بومی بخشی از سرمایه ملی هر قوم است که باورها، ارزش ها. روش ها، ابزار و آگاهی های محلی آنان را در برمی گیرد. این همان دانشی است که به وسیله آن در طی قرون، اقوام گوناگون روزی خود را از محیطشان برگرفته اند، پوشاکشان را تهیه کرده اند، خود را در سرپناهی اسکان داده اند، فرزندان خود را تربیت نموده اند، جامعه خود را سامان داده و سلامت خود و احشامشان را حفظ کرده اند. امروزه این دانش شفاهی که از نسلی به نسل بعد سینه به سینه انتقال یافته. به سرعت رو به نابودی است؛ چراکه با مرگ هر سنتی کهن. بخش عظیمی از آن به فراموشی سپرده می شود. دانش بومی حاصل قرن ها آزمون و خطا در محیط طبیعی و اجتماعی است. غالبآ به صورت شفاهی و سینه به سینه از نسلی به نسل بعد منتقل می شود. دانش بومی از حوزه جغرافیایی خاصی سرچشمه گرفته است و به طور طبیعی تولید می شود و بر اساس کارایی و سازگاری با شرایط محیط به نواحی مجاور و دوردست پخش و منتشر می شود. هرچند که بعد از تحولات شهرنشینی و رشد فزاینده آن ، از طریق تزریق دانش حوزه جغرافیایی خارج از روستا، تحت تاثیر قرارگرفته و اسباب فزونی و یا نابودی آن را فراهم آورده باشد. در این مقاله، نویسنده به بررسی جایگاه بادام کوهی در سیستم اقتصادی دانش بومی بخش مود استان خراسان جنوبی می پردازد و در انتها به اراثه پیشنهاداتی در این راستا می پردازد.

بادام کوهی، سیستم اقتصادی، دانش بومی، بخش مود، استان خراسان جنوبی