کریم قربانی - عضو هیات علمی، بخش تحقیقات علوم دامی، مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران

یکی از اساسی ترین چالش های توسعه دامداری در ایران تامین منابع خوراک دام است، در این میان معرفی و شناسایی پتانسیلهای تولیدی و ارزش غذایی منابع خوراک دام بومی کشور از اهمیت خاصی برخوردار است. گاودانه با نام معلمی Ervillia Vicia گیاهی است از خانواده بقولات که بطور وسیعی در مناطق غرب و جنوب غرب کشور کشت می شود. عملکرد زراعی این گیاه در شرایط دیم 1/2-1 تن دانه و 1/7-1/5 تن کاه می باشد. این گیاه تراکم بالای انرژی و پروتئین می تواند به عنوان جایگزین منابع تأمین کننده انرژی و پروتئین در جیره غذایی دام و طیور مورد استفاده قرار گیرد. میزان انرژی و پروتئین خام دانه و کاه این گیاه علوفه ای به ترتیب شامل 4139 و 3957 کیلوکالری و پروتئین آنها به ترتیب 26/39 و 6/72 درصد است. همچنین فیبر خام و ان- اف- ای در دانه آن به ترتیب 52/47 و 62/78 درصد گزارش شده است. در آزمایش دیگری انرژی قابل سوخت و ساز ظاهری (AME) و انرژی قابل سوخت و ساز حقیقی ( TME) دانه گاودانه به ترتیب 3104 و 2981 کیلو کالری بر کیلوگرم ماده خشک اندازه گیری شد. دانه این گیاه به واسطه محتوای پروتئین و انرژ بالا می تواند جایگزین مناسبی برای دو ماده خوراکی وارداتی یعنی ذرت و کنجاله سویا در جیره طیور گوشتی باشد. بطور کلی نتایج این آزمایش نشان داد دانه گاودانه می تواند به مقدار 10 تا 15 درصد بجای کنجاله سویا در جیره طیور گوشتی جایگزین شود. همچنین دانه این گیاه را می توان به میزان 20 درصد به عنوان منبع پروتئینی در بخش کنسانتره جیره غذایی گوساله های پرواری جایگزین کرد. همچنین علوفه حاصل از کشت گاوادنه با 14 تا 16 درصد پروتئین خام کیک از علوفه های پروتئینی با قابلیت هضم ظاهری بیش از 78 درصد می تواند تا 50 درصد بخش علوفه ای جیره غذایی بره ها و گوساله های پرواری را تشکیل دهد. لذا با توجه به ارزش غذایی بالایی دانه و کاه این گیاه با ارزش و سابقه دیرینه کشت آن در منطقه غرب و جنوب غرب کشور میتوان اینگونه نتیجه گیری کرد که این گیاه در شرایط مساعد اقلیمی پتانسیل نسبتاً بالایی برای تولید دانه و علوفه در شرایط دیم و اراضی کم بازده دارد. علاوه بر آن کاه و دانه آن به عنوان تامین کننده انرژی و پروتئین در تغذیه دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد. و لذا به نظر می رسد برای احیای کشت مجدد این گیاه در تناوب زراعی اراضی دیم بهعنوان یک اصلاح کننده خاک و تولید محصولات با ارزش غذایی بالا در تغذیه دام اقدامات ترویجی لازم صورت می گیرد.

نباتات علوفه ای، گاودانه، تغذیه دام