سعیده تیموری گرده - کارشناس ارشد معماری منظر. دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین. نویسنده مسئول
وحید حیدرنتاج - دکتری معماری. استادیار دانشگاه مازندران

باغ و باغ سازی متضمن معانی بسیاری در فرهنگ ایرانی است، به طوری که عالم ایرانی همواره آکنده از مظاهر باغ و طبیعت بوده است.باغ ایرانی را می توان زیباترین محصول منتج از اصول زیبایی شناسی و طبیعت گرایی فرهنگ ایرانی دانست که مفهوم آن در بسیاری ازهنرهای این سرزمین نظیر سفالینه، کاشی کاری، قالی بافی، موسیقی، شعر، ادب فارسی و نگارگری متجلی شده است. از این میان هنرنگارگری یکی از مهم ترین جولانگاههای تصویرسازی های متعدد از باغ ایرانی بوده است. هنر نگارگری تاکنون از جنبه های مختلفمورد بررسی قرار گرفته و پژوهش های بسیاری در زمینه هنرهای زیبا به بررسی و تحلیل نگاره ها در زمینه های مختلف زیباشناختی،فنی، تاریخی و ... از نقطه نظر هنر نقاشی پرداخته اند. اما آنچه در پژوهش حاضر مورد نظر است بررسی رابطه میان هنر نگارگری و باغایرانی از دیدگاه معماری منظر ایرانی است، چرا که به علت فقدان تحقیقات کافی در این زمینه، چنین مقالاتی توانایی بالقوه ای در خلقفرضیات بدیعتر در رابطه با نگاره های نمای شده نده باغ ایرانی و کمک به توسعه اطلاعات از باغ ایرانی در دوره های مختلف تاریخیدارند. هدف این پژوهش شناسایی جلوه های اصلی تصویر شده از باغ ایرانی در نگاره های مرتبط با باغ است. برای دستیابی به هدفپژوهش به بررسی تعدادی از نگاره ها در دوره های مختلف تاریخی پرداخته شد تا از نگرش تک بعدی به یک دوره خاص جلوگیری شود.تغییرات جزیی در مفهوم و طرح باغ ایرانی در دوره های مختلف مانعی در بررسی نگاره ها به صورت همزمان ایجاد نمی کند چرا که باغایرانی در تمام ادوار تاریخی برای انسان ایرانی دارای شکل و مفهوم تقریباً ثابتی بوده است. پرسش مقاله حاضر این است که کدام فضایا عنصر از باغ ایرانی بیشترین تجلی را در نگاره های باغ داشته است؟ ، برای پاسخ به این پرسش ابتدا فضا، طبیعت و باغ در نگارگریبه عنوان زیربنای تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه با تحلیل ده نگاره و انطباق ویژگی های آنها با اطلاعات و اسناد کتابخانه ای وروش توصیفی- تحلیلی انواع نمایش باغ ایرانی در نگاره های باغ به سه دسته 1. باغ کوشک 2. باغ چادر 3. کوشک؛ همچون نظرگاه باغبه چشم اندازهای بیرونی دسته بندی شد و اینچنین نتیجه گیری شد که از بین تمامی عناصر اصلی باغ ایرانی نظیر آب، پوشش گیاهی،انسان و ...، بنای نظرگاهی همچون کوشک، صفه، ایوان، بالکن و اشکوبه بیشترین حضور را در نگاره های مرتبط با نمایش باغ دارد، وفرضیه مقاله اثبات شد که نظرگاه مهم ترین عنصر تصویر شده از عناصر باغ ایرانی در نگاره های مرتبط است.

نگارگری، باغ ایرانی، طبیعت، دید و منظر، نظرگاه، کوشک و ایوان