حسین حاج آقا علیزاده - عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا- همدان
محمدرضا احسانی - کارشناس آموزشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا- همدان
حمید زارع ابیانه - عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا- همدان

مطالعات اخیر حاکی از پایین بودن کارآیی مصرف آبیاری در بخش کشاورزی است، که نشان دهنده توجه ویژه برای بهبود کارایی است. راندمان آبیاری بر اساس برآوردهای فائو (سازمان خواربار جهانی) در حدود 30 درصد است. وزارت جهاد کشاورزی تغییر در سیستم های سطحی سنتی را به منظور کسب راندمان 75- 70 درصد برنامه خود قرار داد. در ده سال اخیر اراضی زیادی تحت پوشش آبیاری تحت فشار قرار گرفتند و اراضی بسیاری نیز مطالعه و در انتظار اجرا می باشند. در این مطالعه 545 هکتار اراضی منطقه ای همدان که آبیاری بارانی در آنها طراحی و اجرا شده است انتخاب شد. این سطح در 21 مزرعه شخسی زارعین منطقه پراکنده بوده که روش نمونه گیری تصادفی از کل 30000 هکتار اراضی طراحی و اجرا شده انتخاب شد. علاوه بر این در طی سنوات گذشته استان همدان از نظر طراحی و اجرا ، رتبه اول را در بین سایر استان ها داشته است. هدف این مطالعه برآورد راندمان آبیاری موجود پس از اجرا در سطح مزرعه و میزان انرژی مصرفی مرتبط با راندمان بوده است. نتایج نشان داد که تغییر سیستم آبیاری موجب ارتقاء راندمان کاربرد تا حد 58 درصد شده است ، اما با مقدار بهینه پیش بینی در برنامه های توسعه (75- 70 درصد) فاصله دارد. انتخاب بین راندمان مشاهداتی و طراحی بیشتر متوجه شرکت های طراح و مجریان، کیفیت وسایل آبیاری و عدم نظارت کافی بر عملیات طاحی و اجرائی می باشد. نتیجه پائین بودن راندمان موجب افزایش آب و انرژی مصرفی به منظور تامین آب مورد نیاز گیاهی می شود. این امر لزوم بازنگری در طرح های اجرا شده و طرح های در انتظار اجرا را نشان می دهد، و حتی امکان غیر اقتصادی بودن بعضی از طرح های آبیاری نیز وجود دارد. پیشنهاد می شود سازمان ها و ارگان های ذیربط با نظارت بر عملکرد شرکت های طراح و مجری سیستم های آبیاری و استاندارد وسائل و لوازم آبیاری تولیدی ضمن افزایش راندمان آبیاری به 75 درصد ، از منابع آبی کشور به عنوان سرمایه ملی حفظ و صیانت گردد.