مصطفی رستمی - استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران
مژگان قاسمی - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، موسسه آموزش عالی مارلیک

آیین عزاداری محرم مهم ترین مناسک معنوی شیعه، مجموع های از نمادهای گوناگونی استکه می تواند به بهترین شکل، بیان کننده تداوم باورهای کهن شیعیان در گذر زمان باشد. از زمانگسترش تشیع در روزگار صفوی تا به امروز، انجام این آیین، تداوم و البته به فراخور زمان،تحولاتی را نیز در برداشته است. با ورود مذهب تشیع در دوره صفوی و تلاش حاکمان آن دورهبه گسترش تشیع، تأثیر اسلام شیعی در هنرهای اسلامی ازجمله فلزکاری بسیار دیده می شود.در این میان هنرمندان فلزکار دوره صفوی دست به خلق آثاری می زدند که روح اسلام در آنجلوه گری می کرد. یکی از این جلوه های نمادین معنوی در این باره، ساخت علم های عاشوراییاست. کتیبه ها و یا آرایه های خطی در علم های عاشورایی با مضامین شیعی، جلوه ای خاص بهآن ها داده است؛ حال آنکه ارتباط معنوی و دینی میان مضامین این آرایه های خطی و کاربرد علمبه عنوان محمل تجلی فرهنگ شیعی، خود جای بسی تعمق دارد. نتایج این پژوهش نشان می دهدکه در حقیقت علم یک اثر هنری در دوره صفوی، دارای ویژگی های زیبا شناسانه ای است کهبرای عامه مردمی که به فضای فرهنگ عاشورایی تعلق دارند، مهم و مقدس است. این پژوهشمی کوشد تا با روش توصیفی - تحلیلی، جنبه های تصویری و محتوایی کتیبه نگاری تعداد دوازدهعلم عاشورایی صفوی را از حیث کاربرد مفاهیم موجود در فرهنگ شیعی در این نمود آیینیبررسی کند.

مذهب تشیع، علم های عاشورایی، کتیبه نگاری مذهبی، دوره صفوی