طاهره رئیسی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
طاهره نصر - دکترای شهرسازی، استادیار، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

انسان موجودی تک بعدی نیست و به صورت فطری، به جمال و نوآوری گرایش دارد، باید کوشید تا با تکیه بر تجارب، تفکرات، خلاقیت فردی و روحیه زیباشناسانه، از یک سو و تجلی معنویت و مفاهیم مقدس از دیگر سو، به خلق اثری بدیع و سرشار از مفاهیم و مضامین معنوی در ساحت و ساختاری مادی دست یابیم. در این پژوهش پس از دستیابی به معیارهای کیفیت عناصر مساجد، با نگاهی کیفی به میزان حس معنوی موجود در عناصر کالبدی، به بررسی رابطه کیفیت عناصر و میزان ایجاد حس معنوی و نیز ارزیابی عوامل مؤثر بر تمایل به تغییر کالبد، پرداخته می شود. ویژگی های سن، جنس، میزان تحصیلات به عنوان ویژگی های فردی و مستقل در این راستا شناسایی شده اند، تا تأثیرشان بر تمایل به تغییر کالبد مورد تحلیل قرار گیرد. در این راستا برآنیم به رابطه میان عواملی مانند رنگ، فرم و تزیینات با میزان حس معنوی پی ببریم. جامعه آماری پژوهش موردنظر را تمامی افراد ساکن در شیراز تشکیل می دهند که از میان آن ها 96 نفر در رده های سنی متفاوت به روش نمونه گیری تصادفی و استفاده از فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شده و نظرات آنها از طریق پرسشنامه مصاحبه ای و به صورت تکمیل حضوری توسط پرسشگر مورد ارزیابی قرار گرفته است. پس از انجام مطالعات میدانی در حوزه مساجد و بررسی داده های حاصله از پرسشنامه و تحلیل نمودارهای منتج از آن مشخص شد که با توجه به تقلید بدون تأمل طراحان از ظواهر و عناصر معماری گذشتگان و غفلت و بی توجهی آنان به لایه های معنوی و معرفتی پنهان در طراحی شان، نتوانستند با نیازها و خواسته های انسان امروز همگام گردند و این مهم، موجب گشت تا مهمترین اهداف این تحقیق، حفظ ارزشهای تاریخی و احیاء کالبد مساجد با حس معنوی در نظر گرفته شوند.

عوامل کالبدی، حس معنوی، مسجد، گنبد، مناره، نصیرالملک