اسماعیل صالحی - عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران

امروزه مطالعات کاربردی در انواع برنامه‌ریزی‌ها به ویژه نوع ”برنامه‌ریزی محیط زیست”، اهمیت بسیاری یافته است بنحویکه هیچ برنامه‌ریزی بدون برخورداری از پشتوانه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی کافی قادر به دفاع از برنامهء خود و مشروعیت بخشیدن به آن نخواهد بود.براین اساس ”روش انجام مطالعات و تحقیقات“ و روش” انجام برنامه‌ریزی” به دلیل همین وابستگی بسیار زیاد بعضا از یکدیگر متمایز نشده بطوریکه مانع از تشخیص ایفای نقش صحیح این دو بخش و نیز نقش تخصصی تر هر یک از پژوهشگران و برنامه‌‌ریزان می‌گردد. درواقع،هرچند هرگونه ”مطالعه” خود نیازمند برنامه‌ریزی ،و هرگونه ”برنامه‌ریزی” نیز نیازمند مطالعه است ولی نقش و ماهیت هر یک هم نسبت به یکدیگر متمایز است. بنابراین ضروریست از یکسو ماهیت و نقش روش‌شناسی مطالعات و از سوی دیگر ماهیت و نقش روش‌شناسی برنامه‌ریزی،بازشناسی و رابطه و تعامل میان آنها تصریح گردد. دراین مقاله ضمن تبیین مقایسه‌ای موضوع و ماهیت روش‌‌شناسی مطالعات و روش‌شناسی برنامه‌ریزی،" فرایند روش علمی تحقیق" و "فرایند روش علمی برنامه‌ریزی" نیز بصورت تطبیقی مورد بررسی قرار می‌گیرند. تا بر این اساس بتوان نقش و جایگاه مطالعات شهری را در برنامه‌ریزی شهری تعریف و رابطهء آن دو را(در فرایند باز خورند و داده و ستانده‌های میان هریک) مشخص نمود.

سیتم ؛ برنامه ریزی ؛ مطالعه ؛ روش