ندا نجفی کلیانی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
مجید اونق - استاد گروه آبخیزداری و مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

تا به امروز هیچ روش خاصی برای طبقه بندی شدت بیابان زایی براساس کل فرایندهای بیابان زایی ارائه نشده است. بنابراین، برای ارزیابی فرایندهای بیابان زایی شاخص های منطقه ای پرداخت. شناخت معیارها و شاخص ها به منظور ارائه ی مدلی برای تعیین شدت بیابان زایی، تعیین مهم ترین عوامل موثر بربیابان زایی منطقه و جلوگیری از گسترش آن ضروری است جهت پی بردن به نقش و پتانسیل انها دربیابان زایی مطالعات زیادی صورت گرفته که حاصل آن ارائه ی مدل های مختلف بیابان زایی است در این تحقیق از مدل ESAs برای ارزیابی خطر فعلی بیابان زایی منطقه جیرفت واقع در استان کرمان استفاده شده است. برای این منظور ابتدا و احدهای کارهای منطقه براساس رخساره های ژئومورفولوژی در28 واحدبدست آمد که امتیاز دهی در هر واحد صورت گرفت. مدل ESAs دربردارنده ی 4 شاخص کیفیت خاک، کیفیت پوشش گیاهی، کیفیت اقلیم و مدیریت اراضی است هر یک از شاخص ها دارای لایه هایی اند به هر لایه براساس تاثیر آن در بیابان زایی با توجه به شرایط منطقه مورد مطالعه وزنی بین 1تا2 داده شد. از میانگین هندسی لایه ها در هر شاخص نقشه کیفی شاخص مورد نظر بدست آمد و در انتها از میانگین هندسی شاخص ها نقشه حساسیت منطقه به بیابان زایی حاصل شد. نتایج نشان داد که بیشترین سطح منطقه مورد مطالعه (63/48 درصد) درکلاس بحرانی شدید(C3)قرار دارد همچنین واحد کاری شماره 15 (تراس های ابرفتی فاقد پوشش) به دلیل شیب، فقدان پوشش گیاهی،خشکی و کاربری نامناسب با بیشترین میزان ESAs(ESAs=1/84) به عنوان بحرانی ترین بخش منطقه شناسایی شد که نیازمند توجه بیشتری است با توجه به این موضوع و همچنین قرار گرفتن منطقه در کلاس بحرانی بیابان زایی پیشنهاد می گردداقدامات اصلاحی،بیولوژیکی ومکانیکی به کارگرفته شود.

خطربیابان زایی،منطقه جیرفت، مدل ESAs، واحد کاری