علی کشاورزی - گروه علوم و مهندسی خاک، دانشگاه تهران
علی باقرزاده - دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد مشهد
امین قلی زاده - دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی - واحد مشهد

فسفر در میان عناصر غذایی بعد از نیتروژن مهم ترین عامل محدود کننده تولیدات کشاورزی در بیشتر مناطق جهانو ایران می باشد. به رغم فراوانی مقدار فسفر کل در بسیاری از خاک های کشور، اما فسفر قابل جذب برای گیاهان زراعیکافی نیست. مصرف بیش از حد فسفر نه تنها باعث افزایش محصول نمی گردد، بلکه به تدریج در خاک نیز تثبیت می شود.علاوه بر آن، مصرف بیش از حد این عنصر در شرایط کمبود آب و خشکسالی، موجب تشدید تنش خشکی و اسمزی وکاهش محصول می گردد. همچنین اطلاع از وضعیت فسفر قابل جذب خاک و به دنبال آن مدیریت صحیح مصرفکود، جایگاه ویژه ای در حفظ محیط زیست دارد . پژوهش حاضر جهت مدلسازی و تخمین فسفر قابل جذب خاک بااستفاده از شبکه های عصبی مصنوعی در دشت مشهد چناران به انجام رسید - . بدین منظور تعداد 100 نمونه خاک ازاراضی دشت مذکور تهیه و مقادیر فسفر قابل جذب و سایر پارامترهای فیزیکو- شیمیایی آن اندازه گیری گردید. نتایج بیانگر آن است که روش شبکه عصبی دارای دقت قابل قبولی در برآورد فسفر قابل جذب می باشد، به گونه ای که شبکهعصبی پرسپترون چند لایه با آرایش 1 - 4 - 4 نزدیک به 73 درصد از تغییرات فسفر قابل جذب را با استفاده از برخی ویژگیهای زودیافت خاک (رس، ماده آلی، کربنات کلسیم معادل و اسیدیته خاک) پیش بینی و توجیه نمود. هرچند که بین فسفرقابل جذب و برخی پارامترهای فیزیکو- شیمیایی خاک، همبستگی معنی داری وجود دارد و می توان از آنها در تخمین فسفر قابل جذب خاک استفاده نمود، اما با توجه به نقش کلیدی فسفر در حاصلخیزی خاک و کشاورزی دقیق، این همبستگی بهمیزانی که بتوان نقشه های دقیقی را استخراج نمود، کافی نیست و باید فاکتورهای مرتبط دیگر مانند هندسه اراضی ومدیریت خاک و کود نیز که توزیع مقادیر فسفر خاک را کنترل می کنند، مورد توجه قرار گیرند.

مدلسازی، حاصلخیزی خاک، شبکه عصبی مصنوعی، فسفر قابل جذب