مجید افسری - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی
فاطمه امیری پاک - دانشجوی کارشناسی ارشد؛ قاضی دادگستری

هدف از این تحقیق ، بررسی حقوق متهم تحت نظر از منظر قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 ه.ش در زمینه دادرسی عادلانه است. قانونگذار تحت تأثیر الگوی جهانی دادرسی عادلانه و همچنین مقتضیات زمان ، تحولات گسترده ای در مرحله تحقیقات مقدماتی صورت داده است. جهت رعایت حقوق دفاعی متهم و تضمین آن در مرحله تحقیقات مقدماتی یک گام رو به جلو برداشته و از هنگام حضور متهم نزد ضابطان دادگستری رعایت حقوق و آزادی های وی را با ایجاد تغییرات و نوآوری مدنظر داشته است. در مرحله دادسرا نیز مقنن ضمن رفع ابهام و ایرادات قانون سابق دارای نوآوری های است. ازجمله این نوآوری های در مرحله تحقیقات مقدماتی می توان به حق همراهی وکیل، حق معاینه پزشکی ، حق اطلاع به خانواده ، حق بر جبران خسارت ، حق سکوت و ... اشاره نمود . مجموع تغییرات ایجاد شده در مرحله تحقیقات مقدماتی، امکانات بیشتری دراختیار متهم قرار می دهد ؛ که وی را قادر می سازد از خود دفاع کرده ، بیگناهی اش را ثابت کند و با حداقل از محکومیت بیش از استحقاقش جلوگیری نماید. با وجود اینکه ، قانون جدید از الگوی جهانی دادرسی عادلانه الهام گرفته و دارای نوآوری های ارزنده ی است اما این نوآوری ها خالی از ایراد و ابهام نیست گاهی این چهره درخشان با ارائه برخی مقررات خلاف معیارهای دادرسیعادلانه و گاه با آوردن استثنائات کلی و تفسیر بردار محدود شده که ممکن است به طور کامل این حقوق از متهم سلب شود. به عنوان مثال متهم باید وکیل خود را از بین وکلای رسمی دادگستری که مورد تایید رئیس قوه قضائیه است انتخاب نماید که این برخلاف حق انتخاب وکیل است و حق اطلاع به خانواده با عبارت کلی «ضرورت تشخی» محدود شده است. در مجموع می توان گفت نظام حقوقی کیفری ایران باقانون جدید، گامی بلند در جهت تحقق دادرسی عادلانه برداشته است.

دادرسی عادلانه، تحت نظر، تحقیقات مقدماتی، متهم، برائت