کیوان جمالی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه تهران
امین صفدری مولان - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشکده جغرافیا و دانشگاه تهران
مهنا حسینی سیاه گلی

عامل مذهب از دیرباز نقش مهمی در تکونی شهرها داشته است و همواره به عنوان یک عامل مهم در نظر اندیشمندان برای چرایی تکوین و توسعه شهر مطرح بوده است لذا بررسی نقش این عوامل در پیدایش و مدیریت تغییرات صورت گرفته در شهر در اثنای زمان می تواند روشنگر پرایی بسیاری از مسائل موجود شهری باشد شهر مشهد به عنوان شهری که از دیرباز ب رعامل پرتوان مذهب گره خوردهاست مصداق بارز این مورد است . در این تحلیل سعی گشته با روش توصیفی تحلیل و با استفاده از مدارک کتابخانه ای و اسنادی، به مقایسه نقش مذهب با سایر عوامل موثر در تغییرات شهر مشهد پرداخته شود و سپس با بررسی طرح های مصوب و اجرا شده در سطح شهر با عامل مذهب به ارائه تصویری روشن از دلایل وجود شرایط موجود اشاره شود. نتایج به دست آمده نشان می دهد که ایجاد و توسعه شهر مشهد از ابتدا تاکنون تحت تاثیر قاطع نقش مذهبی بوده و در دوره های مختلف تاریخی حکمروان به ناچار به شهر مشهد به دلیل خواستگاه مذهبی آن توجه کم و بیش کردهاند نقش مذهب توانسته است شهر مشهد را از تندباد حوادث تاریخی عبور دهد و همواره به عنوان شهری مهم در شبکه شهری شرق کشور مطرح کند. در دوره های اخیر نیز با توجه به روندهای جدید در برنامه ریزی های شهری و منطقه ای طرح های مختلفی تهیه شده که سعی در بهبود وضعیت موجود و توزیع بهینه جمعیت و فعالیت و همچنین تمرکز زدایی از مرکز شهر کند که اغلب به دلیل همسو نبودن مناسب با عامل مذهب و پراکنش غیر منطقی مشاغل و سکونت با مشکل مواجه بوده اند.

توسعه شهر، مذهب، کالبد شهر، مشهد