مینا ارژنگی - دانشجوی کارشناسی ارشد زمین شناسی زیست محیطی
مرتضی رزم آرا - دانشیار گروه زمین شناسی دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد

گل قرمز به عنوان محصول زائد صنعت آلومینیوم، به صورت دوغاب دارای pH بالا، غلظت زیاد Na و با مشخصه دانه ریز بودن و نیز با مقادیر مواد جامد فراوان (30-60٪) در استخرها و دریاچه های گل انباشته می شود. عمده نگرانی های زیست محیطی مرتبط با مقادیر بالای گل قرمز تولیدی، قلیاییت زیاد، تاثیرات ریزگردهای قلیایی در هوا و انتشار فلزات سمی در محیط است. بنابراین، مطالعات خنثی سازی باطله های گل قرمز حاصل از فرآوری بوکسیت ضروری است. با استفاده از آنالیزهای XRD (نوع کانی های تشکیل دهنده)، XRF (میزان عناصر اصلی و فرعی) در 25 نمونه تعیین گردید. نتایج، نشان دهنده وجود غلظت بالای تعدادی از فلزات کمیاب (به دلیل قلیایی بودن بالای گل قرمز) در نمونه های گل قرمز می باشد که قابلیت ورود به آبهای سطحی و زیرزمینی منطقه را دارند. جهت خنثی سازی معضل مربوط به قلیایی بودن بالای پسماندها )حدود 10)، با آزمایشات خنثی سازی توسط آب مقطر، برآورد گردید که حجم آب موردنیاز برای کاهش قلیاییت، 500 هزار تن باطله ای که سالانه تولید می شود، در حدود 280 میلیون متر مکعب می باشد. از آنجا که میزان نزولات جوی در مناطق مورد مطالعه، پتانسیل کاهش این قلیاییت را ندارند، منابع آبی منطقه به شدت در معرض آلودگی قرار دارند. بنابراین برای کاهش این مشکل روش استحصال فلزات و عناصر با ارزش از گل قرمز صورت گرفت. تا علاوه بر صرفه اقتصادی با حذف Na و استحصال فلزات با ارزش، آثار زیست محیطی مرتبط با قلیاییت آن نیز کاهش یابد.

گل قرمز، بوکسیت، قلیاییت بالا، استحصال فلزات