سیده زهرا موسوی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی، دانشکده هنر و معماری اسلامی، دانشگاه بین المللی امام رضا(ع)
مهدی حمزه نژاد - استادیار معماری، دانشکده معماری و شهرسازی ، دانشگاه علم وصنعت ایران

با توجه به اهمیت زیارتگاهها و نحوه توسعه آنها، بکارگیری شاخصه های اسلامی ایرانی در طرحهای توسعه مشخص نبوده و اغلب به صورت سلیقه ای عمل می کنند. در صورتی که با بررسی الگوهایتاریخی می توان اصول معین و قابل تداومی را یافت که کاربرد آنها در توسعه زیارتگاه شایسته تر به نظر می رسد. پیروی از الگوی باغ مزارهای گذشته می تواند یکی از راهکارهای مناسب برای طرح توسعه بقاع تاریخی باشد. حال در پی بررسی صورت های متفاوت طرح های توسعه مزاری معاصر و چگونگی ارتباط آن ها با طبیعت و نحوه ی تجلی طبیعت در آن ها هستیم. روشن شدن این مسئله که طرح های توسعهمزارهای معاصر با مقیاس جهانی، ملی، منطقه ای و یا محلی از جهت الگوی رابطه بیرون و درون مزار چگونه تکامل یافته اند از مسائل مطرح در این پژوهش است. هدف این تحقیق گونه بندی طرح هایتوسعه ای مزارهای معاصر از جهت الگوی رابطه بیرون و درون مزار است. بر این اساس با تعریف شاخصه هایی نوع و میزان اهمیت طبیعت گرایی در طرح های توسعه ای مزارها مورد مطالعه قرار گرفت.شاخصه های تعریف شده عبارتند از: تعداد و وسعت صحن ها، دید به گنبد اصلی در صحن ها، تنوع و زیبایی شناسی درختان و گیاهان، نسبت فضاهای باز به بسته، تزیین و تجمل صحن ها، فاخریت مصالح،نورپردازی و نمادها و الگوها. در نهایت با توجه به میزان تحقق این معیارها گونه بندی چهار گانه ای صورت گرفت. این پژوهش با روش مقایسه تطبیقی نمونه هایی از طرح های توسعه مزاری معاصر را بررسی نموده و با توجه به ویژگی های منطبق آن ها را در یکی از گونه های تعریف شده صحن مزار، باغ مزار برونگرا، باغ مزار درونگرا و مزار درون بافت جای داده است.

طرح توسعه، مزار معاصر، باغ مزار، طبیعت گرایی