میریعقوب سیدرضائی - دانشجوی دکتری مدیریت توسعه، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
علی اصغر پورعزت - استاد دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

بودجه بندی را می توان قلب فراگرد خط مشی گذاری عمومی تلقی کرد؛ زیرا دربرگیرنده انتخاب اهداف غایی و ابزارهای دستیابی به آنها، تقسیم منابع مالی و اقتصادی جامعه بین بخش های عمومی و خصوصی و تخصیص این منابع میان نیازهای رقیب و جایگزین در بخش عمومی است؛ انتخاب هایی که توسط نظریه، سیاست های حزبی، منافع محدود شخصی، نوع دوستی و بسیاری از منابع دیگر قضاوت های ارزشی، نظیر زیاده جویی و ادراک از منافع عمومی، هدایت می شوند. محصول نهایی این فراگرد، بودجه نام دارد که به منزله بازنمای کلیه خط مشی ها و اقدامات حکومت، سند مناقشه میان افرادی است که ترجیحاتشان بر تعیین خط مشی های ملی نافذاند؛ مناقشه ای میان بازیگران نافذ در فراگرد بودجه بندی نظیر بوروکرات ها، قانون گذاران، گروه های فشار، ذینفع و ذی نفوذ، برای ثبت ترجیحات خود در سند بودجه. در جریان همین مناقشات است که احتمال انحراف بودجه از منطق اصلی فعالیت دولت، یعنی کارایی و عدالت افزایش یافته، بودجه به سمت مباحث و موضوعات سیاسی و ایدئولوژیک سوق می یابد. بنابراین، وجود چارچوبی برای تعیین حیطه فعالیت های حکومت به منظور هدفمند کردن این مسیر و مدیریت این مناقشات، ضروری می نماید. نظر به چنین ضرورتی، هدف این پژوهش، ارائه چارچوبی برای عقلایی ساختن فراگرد بودجه بندی با اتخاذ رویکرد رویه ای برای بودجه بندی است. در این رویکرد، به عاریه از ادبیات خط مشی، دو معیار منافع و مشکلات عمومی به منزله محدوده فعالیت حکومت در نظر گرفته شده، چنین استنتاج می شود که با معطوف شدن رویه های بودجه به این دو معیار و حاکم گردانیدن قواعد رویه، می توان ضمن جلوگیری از انحراف بودجه توسط بازیگران فراگرد بودجه ای، بودجه بندی را در مسیری عقلایی هدایت نمود و از این رهگذر، با فراهم ساختن چارچوب تخصیص کارآمد و عادلانه بودجه، ضمن برآورده ساختن نیازها و خواسته های خردمندانه شهروندان، مشروعیت حکومت را تقویت نمود.

بودجه عمومی، بودجه بندی رویه ای، منافع عمومی، مشکلات عمومی، عقلانیت، موشک های تاو، بودجه هدایت شونده