شهرزاد فریادی - استادیار دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران

هر فناوری جدید به تدریج محیط های جدیدی را خلق و تغییرات بزرگی را در نگرش انسان نسبت به محیط پدید می‌آورد. در دهه‌های اخیر نیز توسعه فناوری‌های میکروالکترونیک در حال دگرگون ساختن ساختار اقتصادی - سیاسی و اجتماعی - فرهنگی شهرهای بزرگ، تاریخی و مجز به زیرساختهای ارتباطات راه دور به صورت شهرهای جهانی است. انقلاب اطلاعاتی و تکنولوژی میکروالکترونیک و برآیند آنها یعنی ارتباطات راه دور شهر را در دو سطح فضای بدون مرز و مجازی الکترونیک و فضای واقعی و وابسته به مکان متحول می‌سازند. این تحولات در دو دسته عملکردهای جهانی و عملکردهای محلی (روزمره) قابل بررسی می‌باشد. عملکردهای جهانی اغلب به صورت متمرکز در مراکز اصلی شهرهای بزرگ و جهانی و از طریق فضای مجازی جریان می‌یابد و عملکردهای روزمره در مقیاس خرد شهری یا محلات صورت می‌پذیرد. هرچند که ارتباطات راه دور بر نحوه و کیفیت جریان آنها نیز تأثیر می گذارد. این تأثیرات ممکن است مستقیم، ملموس و با تظاهر کالبدی در فضای مکانی شهر باشد یاغیر مستقیم و غیر قابل مشاهده در شکل و فعالیت های شهری. با این مفروضات لازم است تأثیرات اصلی ارتباطات راه دور بر شهرها و محلات شهری شناسایی شود و از این طریق زمینه های اصلی برنامه ریزی توسعه برای برنامه ریزان شهری و سایر متخصصین مرتبط در عصر تکنولوژی ارتباطات روشن گردد. برای این منظور، در یک مطالعه جامع (1) ابتدا جدیدترین و مهم ترین نظریه های مطرح شده در مورد تأثیر ارتباطات راه دور بر شهر مقایسه و تحلیل شده است، که نتایج آن در این مقاله ارائه می شود. این تحلیل مقایسه ای اصلی ترین تحولات شهرها و اجزاء آنها تحت تأثیر ارتباطات راه دور را شناسایی و آنها را در سه زمینه الگوهای زندگی، الگوهای حمل و نقل و رفت و آمد و الگوهای کاربری اراضی معرفی و تحلیل می کند. شناسایی و تحلیل این تحولات امکان پیش بینی ها و برنامه ریزی های واقع بینانه تر نسبت به آینده شهرهای ایران را نیز فراهم می سازد.