فاطمه کاتب - دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران
محبوبه طاهری - دکتری پژوهش هنر، مدرس دانشکده هنر، آموزش عالی امین، فولادشهر اصفهان

غنای تمدن ایران با ستان در ادوار متمادی ، این تمدن را از لحاظ بصری به عنوان مهد تصویری نوع بشر مطرح نموده ا ست. برانسان عصر حاضر پوشیده نیست که بشر باستان برای انعکاس ادراک خود از طبیعت و نمایش ارتباطات مفاهیم پیچیده ای که بینعنا صر آن وجود دارد نماد سازی کرده ا ست (نمایش جنبه نمادین مفاهیم، از نمونه های تصویرپردازی است که بر محتوای تصاویرتأثیر مستقیم دارد) که در پیشنیه تصویری ایران به وفور دیده می شود. بر همین ا ساس در رمزگشایی تمدنهای ایران باستانتصاویر نمادین نقشی بنیادین داشته، که در این میان تعدد نقوش نمادین بز کوهی حکایت از جنبه کاربردی و اهمیت ویژه ایننماد دارد؛ بنابراین رمزگشایی از این نمونه تصویر ی گامی برای درک تفکر بشر باستان است . همچنین بررسی نقشمایه های همراه بانقش بز برای ر سیدن به این هدف ضروری خواهد بود. این ت صاویر شامل نقوش درخت، نماد خور شید و ماه ا ست که به گونه ایمنحصربفرد استفاده شده اند. براین ا ساس این فرضیه مطرح می گردد که نقش کردن این عنا صر بصورت ترکیبی از تصاویر، برایتأکید بر جنبه های نمادین نقش بز و نیز نمایش تأثیر عوامل طبیعت است که بشر باستان می پندا شته باعث تغییر در کارکرد ایننماد می گردد. بنابراین مطالعه این نمادها، همچنین بررسی تأثیرات این نقوش همگن شده و نیز ارتباطی که با محل تصویر کردنآنها دارند، مسئله ا صلی این پژوهش است؛ پس با تو ضیح نماد سازی در تفکر بشری ، به مطالعه کارکرد و تفسیر نماد بز و ارتباطبنیادینی که با نقش درخت، نماد خور شید و ماه بر دست ساخته ها در ایران با ستان دارد، پرداخته شده است. چنانچه با برر سینمونه های موجود در خصوص شاخصه ها و تفسیر کارکردهای نقش درخت و نماد خورشید و ماه می توان ارتباطی معناداری به عنوانکارکردهای پاسداری و نقش محافظتی، باروری و آب خواهی در مطالعه نماد بز در ایران باستان قائل شد. بنابراین با شیوهنمادشناسانه و تحلیلی می توان این احتمال را دنبال نمود که کارکردهای معناپردازانه ای میان نماد بز با نقش درخت، نماد خورشیدو ماه بوده و برای تقویت وجوه معنایی پاسداری، باروری و آبخواهی نقش بز ترسیم گشته اند.

بز، درخت، خورشید، ماه