معصومه گودرزی - کارشناس ارشد زمین شناسی دانشگاه بیرجند
سید سعید محمدی - عضو هیئت علمی گروه زمین شناسی دانشگاه بیرجند
محمد حسین زرین کوب - عضو هیئت علمی گروه زمین شناسی دانشگاه بیرجند

در جنوب خراسان به دلیل حجم بالای سنگهای آتشفشانی اسیدی تا حدواسط با سن ترشیری، شرایط مناسبی برای تشکیل بنتونیت فراهم شده است. منطقه مورد مطالعه در جنوب شرق سربیشه و در بخش شمالی زمین درز سیستان قرار دارد. در این منطقه حجم عظیمی از واحدهای گدازه ای شامل: آندزیت (پیروکسن آندزیت)، آندزیت بازالتی و سنگهای آذرآواری نظیر توف، آگلومرا و برش رخنمون دارند. ولکانیسم در منطقه در دو مرحله صورت گرفته، مرحله اول بصورت انفجاری بوده که توف های ائوسن حاصل آن است و مرحله بعد بصورت برونریزی گدازه بوده است. بنتونیتی شدن، دگرسانی رایج در توف های منطقه می باشد. پهنه های بنتونیتی لایه ای و عدسی شکل با گسترش زیاد در منطقه؛ حاصل دگرسانی توف های آندزیتی بوده و پتانسیل اقتصادی نسبتا بالایی دارند. بر اساس مطالعات کانی شناسی به روش XRD، کانی های اصلی تشکیل دهنده این بنتونیتها مونت موریلونیت، آلبیت و کوارتز هستند. با توجه به پایین بودن درصد مونت موریلونیت، بنتونیت های منطقه در صنعت ریخته گری کاربردی ندارند. بر اساس مطالعات ژئوشیمیایی (XRF) بنتونیت های سلم آباد از نوع کلسیم دار هستند.

بنتونیت، دگرسانی، زون سیستان، سربیشه