حمیدرضا قربانی - استادیار گروه باستان شناسی دانشکده هنر دانشگاه بیرجند

زمانی که موضوع گروه های ساکن در باله شرقی هلال حاصلخیزی در طی آغازین مراحل هولوسن مورد لحاظ قرار می گیرد؛ باید به گستره وسیعی از انطباق پذیری ها، حدفاصل 12000 تا 10000سال پیش اعتراف کرد. مواردی مانند تولیدات سنگی، اهلی سازی خاک و گل و دستاوردهای آنها، مالکیت، الگوهای زیستگاه گزینی، تنوع استقرارگاه ها و فضاهای سکونتی، تغییرات معیشتی/خوراکی و ادراکی - شناختی نوین، به مثابه مهمترین جنبه های نوآورانه آنها مطرح بوده و از اعتبار و اهمیت بسزایی در پژوهش های مرتبط برخوردارند. مصنوعات تراشه سنگی از قدیمی ترین کارابزارهایی است که انسان در طی تاریخ زندگی خود و براساس نیازهای متنوع اش و احتمالا به ناگزیر مورد استفاده قرار داده است. انواع و روش های انتخابی، تولید و استفاده از ابزارهای تراشه سنگی برحسب شرایط مختلف در طی دوره های گوناگون، متفاوت است. تغییرپذیری نسبتا گسترده در کم و کیف آنها از یک محوطه به محوطه ی دیگر در طی دوره نوسنگی پیش از سفال در منطقه زاگرس بیانگر «تاثیرات فرهنگی- محیطی در گزینش مواد خام، فراوانی، میزان و نحوه دسترسی به آنها، توزیعات درون محوطه ای برحسب لایه ها، تکنیک های ابزارسازی و میزان تغییرپذیری، مراحل تراش، و به طور کل مطالعه آنها از نظر تکنولوژیکی گونه شناختی و نسبت استفاده و یا عدم استفاده از مصنوعات» است. براساس متغیرهای فوق، در این مقاله چهار محوطه درهال، زاوی شمی، شیخی آباد و چیاسبز شرقی پس از توصیف مختصر، مورد بررسی، همسنجی و مقایسه قرار گرفته اند.

باله شرقی هلال حاصلخیزی، دوره نوسنگی پیش از سفال، مصنوعات تراشه سنگی، تغییرات همزمانی و درزمانی