احمد صالحی کاخکی - دکترای باستان شناسی، هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان
میترا شاطری - دکترای باستان شناسی، هیئت علمی دانشگاه شهرکرد
زهرا حیدری - دکترای باستان شناسی، هیئت علمی دانشگاه شهرکرد

در طول دوره اسلامی سفال و سفالگری وارد مرحله جدیدی شده و سفالگران در شیوه ساخت و تزیین سفال ها نو آوری های بسیاری داشته اند که از جهات مختلف قابل بررسی و تحقیق است. یکی از این نو آوری ها تزیین سفال ها به شیوه نقاشی زیر لعاب است. در قرن ششم و هفتم ه.ق این سفال ها معمولا با رنگ مشکی زیر لعاب فیروزه ای نقاشی می شد که این شیوه را فیروزه قلم مشکی نامیده اند. با مطالعه ادبیات تحقیق در این زمینه، کمبود بررسی و مطالعه بر روی این سفال ها قابل درک است. در این راستا موضوع این مقاله بررسی و مطالعه سه نمونه از سفال های قلم مشکی موجود در آرشیو موزه چهلستون انتخاب شده است که تا کنون مطالعه ای روی آن ها صورت نگرفته است. در این مقاله که به روش کتابخانه ای و میدانی انجام شده، سعی بر آن است تا با بررسی نقوش و فرم این سفال ها و همچنین مطالعه تطبیقی با آثار شناخته و معرفی شده در سایر موزه ها به مراکز ساخت و گاهنگاری نسبی این سفال ها پرداخته شود. با توجه به مطالعات صورت گرفته می توان دریافت، که دو نمونه از تولیدات سلطان آباد و یک نمونه احتمالا از تولیدات نیشابور است. همچنین یک نمونه را می توان به اواخر قرن ششم ه.ق و اوایل قرن هفتم ه.ق و دو نمونه را به اواخر قرن هفتم ه.ق و اوایل قرن هشتم ه.ق منسوب کرد.

سفال منقوش زیر لعابی، سفال قلم مشکی، موزه چهلستون، قرن ششم و هفتم ه.ق