فرهاد خسروی بیژائم - عضو هیات علمی گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند
ملیکا یزدانی - دانشجوی دکتری مرمت آثار تاریخی دانشگاه هنر اصفهان
فریبا خطابخش - دانشجوی دکتری مرمت آثار تاریخی دانشگاه هنر اصفهان، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان
محسن ناصری - عضو هیات علمی دانشگاه سمنان

کتیبه های چوبی بخشی از تزئینات معماری ایران را تشکیل می دهند که در کنار جنبه های زینتی و زیبایی شناسی، به واسطه انتقال مطالب متنوع، از اهمیت تاریخی خاصی نیز برخوردار هستند. هدف اصلی این پژوهش، دستیابی به شیوه های مختلف اجرای کتیبه های چوبی و همچنین قلم های خوشنویسی به کار رفته در آن است. در این راستا، برای سهولت دسته بندی مطالب، کتیبه های چوبی بر اساس کاربری آنها در بنا دسته بندی شده اند و برای هرگروه، نمونه ای از آثار همراه با تصویر برخی از آنها ارائه گردیده است. در پژوهش بنیادی پیش رو با رویکرد تاریخی و توصیفی، نمونه های آماری به شیوه سرشماری در دسترس و سپس طبقه بندی پسین، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته اند. در جمع آوری داده های پژوهش از مطالعات کتابخانه ای و در برخی موارد مطالعات میدانی بهره گیری شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که حدود 80 درصد از کتیبه های مورد بررسی به شیوه منبت اجرا شده و در کنار منبت، از شیوه های دیگری مثل مشبک، رویه کوبی و خاتم نیز استفاده شده است. علاوه بر این، بیشتر کتیبه های چوبی موجود بر روی درها و ضریح بقعه ها قرار دارند و قلمی که بیش از همه مورد استفاده قرار گرفته ثلث است. نتایج نشان می دهد بیش از نیمی از نمونه های آماری این پژوهش، به قلم ثلث است که اختلاف چشمگیری با قلم های کوفی و نستعلیق دارد.

خوشنویسی، کتیبه های چوبی، تزئینات معماری