رضا جهانی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، واحد گنبد کاووس، دانشگاه آزاد اسلامی، گنبدکاووس، ایران- نویسنده مسئول
ایمان تازیکه لمسکی - دانشجوی د کترای معماری، گروه معماری، واحد گنبد کاووس، دانشگاه آزاد اسلامی، گنبد کاووس، ایران

زمینه و هدف: آسیب پذیری بافت های فرسوده شهری در برابر حوا دث طبیعی و غیرطبیعی و کمبود شدید فضاهای باز عمومی در این مناطق جهت تجمع و پناه گرفتن مردم در مواقع بحران، وضعیت این بافت ها را در حین وقوع حوادثی همچون زلزله، سیل و آتش سوزی، بحرانی تر می سازد؛ از طرف دیگر کمبو د فضاهای مناسب شهری برای ایجاد سرزندگی و نشاط بیشتر در محلات فرسوده، قدیم ی و نامناسب شهرها، ایجاب می کند که فضاها و مکان های مناسبی از سطح شهرها (به خصوص در بافت های فرسو ده و میانی شهر که به شدت از فقر سرانه های خدماتی، رفاهی و فضای سبز رنج می برند)، احداث گردند تا به ارتقاء کیفیت زندگی در شهرها و افزایش تاب آوری شهر کمک کنند. آنچه در این میان اهمیت دارد این است که فضاها باید با انعطاف پذیری لازم در عین حال که موجب ایجا د سرزندگی و رونق در بافت های قدیمی و فرسوده شهری می شوند و به بازآفرینی این بافت ها کمک می کنند، در مواقع بحرانی کاربرد و کارآیی لازم را نیز از جهت مدیریت بهینه بحران در محلات شهری داشته باشند.روش: در این تحقیق که به روش توصیفی، تحلیلی انجام شده است، ابتد ا مفهوم بافت های فرسود ه شهری، مدیریت بحران و تعریف فضاهای شهری و انعطاف پذیری د ر فضاهای شهری مورد مطالعه قرارگرفته و پس از معرفی اجمالی نمونه مورد مطالعه (محد وده ای در بافت قدیم و فرسوده شهر گرگان)، معیارهایی جهت مناسب بودن فضاهای شهری برای مد یریت بحران و انعطاف پذیری این فضاها ارائه شده است.یافته: یافته ها نشان می د هد که عوامل فراوانی در مدیریت بهینه بحران در بافت های شهری دخیل هستند که در این میان از دید گاه معماری می توان به ویژگی های فضایی و مکانی فضاهای باز و بسته موجود د ر مکان های باز و عمومی شهری همچون تطبیق پذیری فضاها، تنوع پذیری (فضاهای چند عملکردی) تغییرپذیری، قابلیت توسعه و ایجاد تغییرات در فضاهای باز و بسته، به عنوان صفات فضاهای انعطاف پذیر شهری با رویکرد مد یریت بحران، اشاره کرد. نتیجه گیری: در مورد مبحث مد یریت بحران در بافت های شهری، به ویژه بافت های قدیمی و فرسود ه شهری از دیدگاه برنامه ریزی شهری و مکان یابی فضاهای مناسب جهت اسکان موقت و اضطراری پژوهش های متعددی به انجام رسیده که در اغلب آن ها بر ضرورت پیش بینی فضاهای باز شهری د ر محلات مختلف و تعریض معابر و دسترسی ها تاکید شد ه است؛ ولی از منظر و د یدگاه معماری و اینکه فضاهای انعطاف پذیر و چند منظوره شهری با رویکرد مد یریت بحران چه ویژگی هایی باید د اشته باشند ، تحقیق و پژوهشی صورت نگرفته است که پژوهش حاضر به این موضوع پرد اخته است و در انتهای این پژوهش طراحی انجام شد ه برای یک نمونه مورد ی در محدود ه مورد مطالعه نیز ارائه گرد یده است.

بافت فرسو ده شهری، مد یریت بحران، فضای انعطاف پذیر شهری، شهر گرگان