زینب فضلی - دانشجوی دوره دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه تهران
سید احمد رضا خضری - دانشیار دانشگاه تهران

به رغم اینکه تشکیل دولت فاطمی در مغرب ( ۲۹۷ ق)، از نظر سیاسی برای اسماعیلیه پیروزی درخور توجه به شمار میرفت، موفقیت در حوزه مسائل مذهبی در آنجا به آسانی مقدور نبود.این در حالی بود که آرمانهای مذهبی و اهداف سیاسی، ایجاب میکرد فاطمیان از همان ابتد ادرصدد انتشار عقاید مذهبی خود در میان ساکنان قلمرو مغرب برآیند. بر این اساس، علاوه بررسمیت بخشیدن به مذهب اسماعیلی، اشاعه آن را محور اصلی سیاست مذهبی خود قراردادند. یافتههای این پژوهش نشان میدهد؛ برخلاف نظر برخی پژوهشگران، فاطمیان نه تنها نسبت به انتشار مذهب رسمی خود در مغرب بیاعتنا نبودند، بلکه تلاش زیادی برای گسترشآن به کار بستند؛ اگرچه این کوششها با نتیجه مطلوب آنها همراه نبود. تعلیم و تبلیغ عقایداسماعیلی، جلوگیری از به جای آوردن مناسک مذهبی اهل سنت، برخورد خشونت آمیز بافقهای مالکی مغرب، تلاش برای جلب نظر علمای اهل سنت با مشارکت دادن آنها در اداره امور و نیز فعالیتهای فکری و فرهنگی با هدف تقویت پایههای نظری و کاربردی مذهب اسماعیلی، وجوه مختلف سیاست مذهبی فاطمیان در مغرب را تشکیل میداد.

مغرب، فاطمیان، مذهب اسماعیلی