عبدالله همتی گلیان - استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

عبدالرحمن جبرتی در دورهای به نگارش رویدادهای مصر پرداخت که این سرزمین در آستانه تحولاتی بود که به سبب آنها ویژگیهای سنتی جامعه مصر به تدریج دستخوش دگرگونی می شد . منشأجریانهای دگرگون ساز از آنجا بود که از سده نوزدهم میلادی اندیشههای جدید اروپایی در بسیاری از موارد، از جمله در زمینه تاریخنگاری به مصر س رایت کرد که جبرتی در مدت بیش از دو دهه نخست این سده، شاهد آن بود. با آن که جبرتی شاهد این جریان جدید بوده و نخستین مورخ مسلمانی است که دستاندازیهای سیاسی و اقتصادی اروپاییان را به جهان اسلام گزارش داده، ولی به شیوه سنتی دست به نگارش وقایع مصر زده است. با وجود این، گاه با اعمال نگرش انتقادی و تمجید ازرفتارهای عقلانی غیر مسلمانان و غیره از این شیوه عدول کرده، به طوری که میشود اثر تاریخی او رابهمثابه معبری بین تاریخنگاری سنتی اسلامی و تولد تاریخنگاری جدید تلقی کرد. آنچه وقایع نویسی جبرتی را مهمتر ساخته، آن است که وی در نوشتن، تحت تأثیر صاحبان قدرت نبوده و بهطور مستقل وبه سبب حب وطن به نگارش تاریخ اقدام کرده، با این حال وطندوستیاش مانع واقع نگری او نشده است. همچنین محور گزارش های جبرتی حکمرانان نیستند، بلکه وی عمدتاً اوضاع و احوال مردم رامورد توجه قرار داده است. مقاله حاضر به بررسی روش تاریخ نگاری جبرتی و بینش تاریخی اومیپردازد

عبدالرحمن جبرتی، روش تاریخنگاری، بینش تاریخی، مصر