حسین سپیدنامه - دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان
ابراهیم رایگانی - دانش آموخته دکتری باستانشناسی دانشگاه تربیت مدرس

دهدشت از شهرهای مهم واسطه ای میان خوزستان و بنادر جنوبی از یک طرف و اصفهان وشیراز از طرف دیگر طی سده های میانه و متاخر اسلامی ایفای نقش می نمود. این شهر دارای چندین بناهای آرامگاهی است که بناهای عام المنفعه ای چون مسجد، حمام، کاروانسرا و حجره های بازار در اطراف آنها جهت رفاه حال مسافرین، زائرین و تجار احدث گردید. بناهای آرامگاهی یاد شده دارای چیدمان متنوع و مناسبی به لحاظ ساختار شهری و گسترش خدمات شهری در میان بافت تاریخی شهر می باشند. منابع تاریخی نسب برخی از صاحبان بناهای آرامگاهی یاد شده را به امام سجاد(ع) منتسب دانسته اند و معماری این بناها گویای توجه و عنایت ویژه حکام وقت به آنها بوده است، چرا که مرمت های پیاپی شناسایی دوره های متوالی کار بر روی این مقابر را دچار مشکل نموده است. شواهد باستان شناختی حکایت از دورانهای اتابکان لر، تیموری و صفویه می نماید. پراکنش این بناهای آرامگاهی در بافت تاریخی دهدشت احتمالاً به دوران شکل گیری شهر مربوط می شود و در هردوره ای بناهای شهری و عمومی در اطراف آنها به فراخور نیاز احداث می-گردید. و به این ترتیب ساختار معماری و بناهای شهری اطراف آنها حالت ارگانیک به خود گرفته است.

بناهای آرامگاهی، دهدشت، معماری، الگوی پراکنش