امیر میرزایی - کارشناس ارشد زراعت، جهاد کشاورزی استان ایلام
عادل مدحج - دانشجوی دوره دکترای زراعت، واحد علوم و تحقیقات اهواز

به منظور بررسی اثر آرایش‌های مختلف کاشت بر عملکرد و اجزاء عملکرد دانه ماش رقم گوهر این تحقیق در سال زراعی 83-1382 در مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام به مرحله اجرا در آمد. آزمایش به صورت کرت های یکبار خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت. سه تیمار فاصله بین ردیف‌های کاشت (50، 65 و 80 سانتیمتر ) به عنوان کرتهای اصلی و سه تیمار فاصله بوته روی ردیف( پنج، 7/5 و 10 سانتیمتر ) به عنوان فاکتورهای فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین عملکرد دانه در واحد سطح به ترتیب به تیمارهای فاصله بین ردیف 50 و 80 سانتیمتر (به ترتیب 120 و 6/94 گرم در متر مربع) اختصاص داشت. افزایش عملکرد دانه در واحد سطح، با کاهش فاصله بین ردیفها، به دلیل افزایش تعداد دانه در غلاف (8/7)، وزن خشک غلاف (73/2 گرم در متر مربع) و عملکرد بیولوژیکی (315/4 گرم در متر مربع) بود. تیمار فاصله بوته روی ردیف تاثیر معنی‌داری بر عملکرد دانه و اجزاء آن به استثناء وزن هزار دانه و شاخص برداشت نداشت. بیشترین عملکرد در متر مربع در آرایش کاشت (5*55 سانتیمتر) مشاهده شد. نتایج همچنین نشان داد که با کاهش فواصل بوته بین و روی ردیفهای کاشت، عملکرد دانه در واحد سطح افزایش و در واحد تک بوته کاهش یافت. کاهش عملکرد دانه با کاهش فاصله بوته‌ها معنی‌دار نبود. بطور کل به نظر می‌رسد، هرچند کاهش فاصله بوته‌ها و در نتیجه افزایش بوته در واحد سطح باعث کاهش عملکرد در واحد تک بوته شد، اما افزایش تعداد بوته در واحد سطح، کاهش عملکرد تک بوته را جبران نموده و افزایش عملکرد دانه در واحد سطح را به همراه داشت.